ទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្របានឲ្យដឹងថា ព្រះមហាក្សត្រថៃមួយអង្គដែលមានព្រះនាមថា ព្យ៉ាប្ញទ្ធិ ដោយសារតែព្រះអង្គចាញ់សង្គ្រាម ទ្រង់ក៏បានប្រគល់ថ្វាយស្ដេចភូមាព្រះនាមថា បាយិនណូង នូវរតនសម្បត្តិខ្មែរ ដែលទ្រង់បានប្លន់ពីទីក្រុងអង្គរធំ រួមមានដំរីឥរ៉ាវ័ន(ក្បាលបី)មួយ ឆ្មាំយាមទ្វារប្រាសាទ…
ទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្របានឲ្យដឹងថា ព្រះមហាក្សត្រថៃមួយអង្គដែលមានព្រះនាមថា ព្យ៉ាប្ញទ្ធិ ដោយសារតែព្រះអង្គចាញ់សង្គ្រាម ទ្រង់ក៏បានប្រគល់ថ្វាយស្ដេចភូមាព្រះនាមថា បាយិនណូង នូវរតនសម្បត្តិខ្មែរ ដែលទ្រង់បានប្លន់ពីទីក្រុងអង្គរធំ រួមមានដំរីឥរ៉ាវ័ន(ក្បាលបី)មួយ ឆ្មាំយាមទ្វារប្រាសាទ ឬទ្វារបាលបី និងចម្លាក់សិង្ហបី ពីរគ្មានក្បាល ។
ឯកសារលោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ បន្តថាចម្លាក់ទាំងនោះដែលតាមពិតទៅមានចំនួនតិចជាង៣០ ធ្វើអំពីសំរឹទ្ធិ ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាគ្រឿងសិរីមង្គលរបស់ព្រះរាជនគរខ្មែរ ហើយនៅទីក្រុងអង្គរធំជាវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិបំផុតដែលក្នុងក្រសែភ្នែកខ្មែរគឺជាប្រភពនៃភាពសម្បូណ៌សប្បាយ រុងរឿង ថ្កើនថ្កាន ព្រោះថាកាលបើគង់ប្រថាប់នៅទីណាមួយ ទីនោះពិតជានឹងមានសេចក្ដីសុខក្សេមក្សាន្ត ព្រមទាំងទទួលបាននូវសុភមង្គល និងវឌ្ឍនភាពពុំខាន ។
បន្ទាប់មកនៅឆ្នាំ១៧៦៧ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ស្ដេចភូមាមួយអង្គទៀតឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិព្រះនាមថា បូជាវជាយ៉ា ទ្រង់បាននាំព្រះបដិមាខ្មែរទាំងនោះ ព្រមទាំងចម្លាក់ព្រះអង្គ(មហាមុនី)ពីតំបន់ឌិន្យាវតី ដែលជាព្រះរាជធានីរបស់ភូមា ទៅកាន់ព្រះរាជធានីមួយទៀតនៅខេត្តម៉ានដាឡេ ដូចដែលគេឃើញសព្វថ្ងៃនេះ។
សព្វថ្ងៃនេះកាលបើគេទស្សនា ទីក្រុងម៉ាន់ដាឡេក្នុងប្រទេសភូមា គេនឹងឃើញចម្លាក់សំរឹទ្ធិខ្មែរទាំងនោះដែលស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថបាយ័នមួយចំនួនដែលប្រទេសនេះបានវាយដណ្ដើមមកពីទីក្រុងអយុធ្យា នៅក្នុងខណៈដែលព្រះរាជាធានីថៃត្រូវបានដុតបំផ្លាញចោលដោយភ្លើងសង្គ្រាមរវាងសៀម-ភូមា ។
សូមរំឭកឡើងវិញថា ចម្លាក់ទាំងនោះត្រូវបានដឹកចេញពីអង្គរធំនៅឆ្នាំ១៤៣១ ក្នុងពេលដែលស្ដេចថៃព្រះនាមថា ព្រះបរមរាជាទី២ ក្នុងខណៈពេលដែលទ្រង់បានវាយដណ្ដើមហើយកាន់កាប់បានទីក្រុងអង្គរធំ។
បើយោងលើកាលប្បប្រវត្តិ ស្តេចព្រះបរមរាជាទី២(១៤២៤-១៤៤៨) ទ្រង់បានដឹករតនសម្បត្តិរបស់ជនជាតិខ្មែរទាំងនោះ រួមមានព្រះកែវ ព្រះភ្លើង ព្រះគោ សិង្ហ ហើយនឹងចម្លាក់សត្វ ផ្សេងៗទៀតចេញពីរាជធានីអង្គរធំទៅទីក្រុងអយុធ្យា ។ កាលប្បប្រវត្តិសៀមបានឲ្យដឹងថា របស់ទាំងនោះត្រូវបាននាំចេញពីស្រះកែវ ទៅកាន់អយុធ្យា នូវចម្លាក់ព្រះភ្លើង និងព្យ៉ាទៃ ព្រមទាំងព្រះគោ លិង្គ ហើយនិងចម្លាក់សត្វផ្សេងឯទៀត ។
សូមជម្រាបថា ចំពោះចម្លាក់សំរឹទ្ធិសិង្ហតោ ចម្លាក់នោះគ្មានក្បាលទេ ហើយដើម្បីលំអសិល្បករភូមាបានបំពាក់ក្បាលថ្មីដែលមានលក្ខណៈជាសិល្បៈភូមា ៕ (កែសម្រួលដោយ ៖ បុប្ផា)
ចែករំលែកព័តមាននេះ