រាជធានីភ្នំពេញ ៖ កោះតូចមួយដែលមានទឹកព័ទ្ធជុំវិញ ប៉ុន្តែទោះបីជាទឹកឡើងជន់លិចកន្លែងដទៃទៀតនៅជុំវិញនោះក្ដី ក៏វាមិនដែលលិចម្ដងណាឡើយ ។ ដូច្នេះហើយទើបអ្នកភូមិនាំគ្នាហៅថា«កោះអណ្ដែត» ។ កោះមួយនេះមិនត្រឹមតែអណ្ដែតមិនលិចទឹកប៉ុណ្ណោះទេ តែគឺជាទីឋានដ៏ពូកែសក្ដិសិទ្ធិដែលអ្នកភូមិតែងតែបន់ស្រន់សុំពរជ័យ សុំលាភសក្ការៈក្នុងការរកស៊ីឈ្នួញដូរ ផ្សេងៗជាដើម ។
ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកមានទំនាស់រហូតឈានដល់ក្ដីក្ដាំគ្នាដោះស្រាយមិនចេញ ហើយ ម្នាក់ៗដណ្ដើមយកតែត្រូវរៀងខ្លួននោះ តែងតែបបួលគ្នាទៅស្បថនៅលើកោះនោះ ដើម្បីរកយុត្តិធម៌និងភាពស្អាតស្អំសម្រាប់ខ្លួន ម្នាក់ៗ ។
កោះណ្ដែតស្ថិតនៅវត្តភ្នៀតសម្ពលី ក្នុងភូមិអង្គរជ័យ សង្កាត់ស្នោ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ជាយរាជធានីភ្នំពេញ ។ កាលពីដើមឡើយកោះនោះមានទឹកព័ទ្ធជុំវិញ និងមានដើមឈើ ផ្សេងៗទ្រុបទ្រុល ។ ប៉ុន្តែរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ដើមឈើទាំងនោះត្រូវគេកាប់ចោល និងសាងសង់ជាអាស្រមជំនួសវិញ ។ នៅផ្នែកខាងកើតនៃកោះត្រូវបានចាក់ដីបំពេញ នៅសល់តែផ្នែកខាងជើង និងខាងត្បូង ជាប់ព្រះវិហារ និងខាងលិចដែលមានទឹក ព្រមទាំងមានឈូកដេរដាសស្រស់ប្រណីត ។
លោកតាអាចារ្យឃុត ឃីម មានប្រសាសន៍ប្រាប់កោះសន្តិភាពកាលពីពេល ថ្មីៗកន្លងមកថា កោះអណ្ដែតមានបារមីពូកែសក្ដិសិទ្ធិមែន ដោយមានអាយុកាលរាប់រយឆ្នាំមកហើយ ។ អ្នករស់នៅតំបន់នោះតែងតែមានជំនឿ មិនមាននរណាហ៊ានប្រមាថឡើយ ។ ចំពោះគាត់ផ្ទាល់កាលពីកុមារភាពធ្លាប់បួសជាសង្ឃនៅក្នុងវត្ត ហើយធ្លាប់បានស្ដាប់ការនិទានពីកោះនេះពីព្រះគ្រូចៅអធិការវត្ត និងចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ។ កាលពីដើមមនុស្សមួយចំនួនតែងយកទីនោះធ្វើជាកន្លែងរកយុត្តិធម៌តាមរយៈការស្បថពេលមានទំនាស់ក្ដីក្ដាំគ្នា ម្ដងៗដែលដោះស្រាយមិនចេញ ។
លោកតាអាចារ្យបន្តទៀតថា កាលពីអតីតកាលទីតាំងវត្តភ្នៀតសម្ពលីជាវាលទំនាបដែលមានអូរព័ទ្ធជុំវិញ ហើយនៅរដូវវស្សាទឹកឡើងជន់លិចទីធ្លាល្ហល្ហាច ហើយនៅខាងជើងវត្តមានផ្លូវលំដែលជាផ្លូវទំនាប និងមានដើមគគីរជាច្រើនដើមនៅអមសងខាង ។ លុះពេលទឹកជន់លិចដើមគគីរ ទាបៗល្មមស្ទើរពាក់កណ្ដាលដើមទៅហើយ ក៏កោះអណ្ដែតអត់លិចឡើយ។ ទោះជាទឹកជន់បែបណាក៏វាមិនដែលលិចសោះឡើយ ពិតជាអច្ឆរិយខ្លាំងណាស់ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះនៅក្រោមកោះមានរូងដ៏ធំ១ អ្នកភូមិសង្ស័យថា ជារូងសត្វក្រពើអ្នកតាប្រចាំកោះនោះ។ ពុំដែលមាននរណាហ៊ានចុះទៅក្នុងទឹកក្បែរកោះឡើយ ព្រោះតែឮ តៗគ្នាថាមានសត្វក្រពើអ្នកតានៅក្នុងរូង ។
នៅអំឡុងទសវត្សរ៍ទី៦០ ជាពិសេសឆ្នាំ១៩៦៧ អ្នកនៅតំបន់នោះចាត់ទុកកោះជាទីសក្ការៈបូជាបន់ស្រន់សុំសេចក្ដីសុខសេចក្ដីចម្រើនសុំឲ្យជាសះស្បើយពីជម្ងឺ ផ្សេងៗ ។ សម្រាប់អ្នកមានរឿងក្ដីក្ដាំនឹងគ្នាដោះស្រាយមិនចេញ ហើយចង់ចាញ់ចង់ឈ្នះរៀងខ្លួន ក៏នាំគ្នាជិះទូកឆ្លងទៅកាន់កោះអណ្ដែតដើម្បីធ្វើពិធីស្បថជាមួយគ្នារកយុត្តិធម៌ រៀងៗខ្លួន ។ លុះក្រោយស្បថរួចអ្នកដែលបំពានតែងតែទទួលរងផលកម្មដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តទៅតាមពាក្យសម្ដីដែលខ្លួនស្បថ ដូចជាស្បថដាក់ជីវិតជាដើម ។ អ្នកស្បថបំពានគឺបានស្លាប់ទាន់ហន់តាមមាត់យ៉ាង ស្ដែងៗបំផុត។
ចំណែកទូក.ងរបស់វត្តភ្នៀតសម្ពលីនាជំនាន់នោះមានភាពល្បីល្បាញខ្លាំងណាស់ ដោយប្រណាំងឈ្នះគូប្រកួតជារៀងរាល់ឆ្នាំព្រោះមុនពេលចេញទៅប្រកួត ម្ដងៗតែងធ្វើពិធីបន់ស្រន់សុំឲ្យបរមីកោះ ជាពិសេសក្រពើនៅកោះជួយរុញច្រានទូកឲ្យបានលឿនឈ្នះគូប្រកួត ។ សត្វក្រពើអ្នកតាហែលទៅតាមទ្រទូកដើម្បីយកជ័យជម្នះលើគូប្រកួត ដែលនេះគឺជាជំនឿដ៏មុតមាំនាសម័យកាលនោះ ។
លោកគ្រូអាចារ្យបញ្ជាក់ថា បើតាមគាត់ដឹងទោះជានៅក្នុងរបបប៉ុល ពតក៏នៅតែមានអ្នកជឿ និងគោរពដែរ នៅពេលមានទុក្ខភ័យគេតែងតែលួចទៅបែរបន់នៅលើកោះ ។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះ៧ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កោះនៅមានទ្រង់ទ្រាយដើមទាំងទាំងស្រុង ។ អ្នកភូមិបាននាំគ្នាគោរពបូជាឡើងវិញ ។ រហូតមកដល់អំឡុងឆ្នាំ២០១២ ដោយសារតែប្រទេសជាតិមានការអភិវឌ្ឍត្រូវបានចាក់ដីលុបផ្នែកខាងកើតកោះ ចំណែកឯទីធ្លាវត្តក៏ត្រូវចាក់ដីបំពេញជាបន្តបន្ទាប់ ទោះបីជាទឹកជន់ក៏មិនលិចខ្លាំងដូចជំនាន់ដើមឡើយ ។
ចំណែកដើមឈើព្រៃនៅលើកោះត្រូវបានកាប់ចោល ដោយអ្នករកស៊ីមានបានកាក់កបព្រោះតែការបន់ស្រន់លើកោះ បាននាំគ្នាកសាងអាស្រមមួយនៅលើនោះ ។ ក្រោយមកទៀតបាននាំយកព្រះពុទ្ធរូប រូបសំណាកព្រះមុនីឥសី លោកតាដំបងដែក ព្រមទាំងរូបសំណាកអ្នកតាផ្សេងៗទៀតទៅដាក់តម្កល់ក្នុងអាស្រមផងដែរ ។ ថ្វីដ្បិតតែស្ថានភាពកោះមានការប្រែប្រួលបែបនេះក្ដី ប៉ុន្តែនៅតែជាទីកន្លែងដ៏សកិ្ដសិទិ្ធសម្រាប់អ្នកជឿ ចំណែកអ្នកដែលមិនជឿក៏អត់មាននរណាហ៊ានប្រមាថដែរ ។
ភាគច្រើននៃអ្នកទៅបែបន់ គឺអ្នករកស៊ីលក់ដូរ អ្នកគួកជេដី ក្រុមអ្នកពុះដីឡូត៍លក់ជាដើម ។ ជាក់ស្ដែងអ្នករកស៊ីផ្នែកលក់ និងទិញដីម្នាក់ដែលមានជំនឿខ្លាំងបំផុតនោះ បានចំណាយប្រាប់រាប់ម៉ឺនដុល្លារកសាងព្រះពុទ្ធរូបអង្គធំ១ព្រះអង្គនៅក្នុងវត្តមានកម្ពស់១២ម៉ែត្រទាំងបល្ល័ង្កជិតរួចរាល់ជាស្ថាពរហើយ ។ ចំណែកម្នាក់ទៀតកំពុងរៀបចំកសាងសង់បញ្ជរមុខ៤នៅក្នុងវត្តគ្រោងចំណាយប្រាក់ចំនួន៣ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ។
អ្នករកស៊ីទាំង២នាក់នោះបានប្រាប់លោកតាអាចារ្យ និងព្រះសង្ឃក្នុងវត្តថា ពួកគេចំណាយសាងសង់ព្រោះតែរកស៊ីកាក់កបខ្លាំង បន្ទាប់ពីបន់ស្រន់សុំឲ្យបារមីកោះអណ្ដែតនោះជួយ ហើយសមតាមបំណង ។
ប្រភពដដែលបន្តថា បច្ចុប្បន្នផ្លូវលំខាងជើងកោះដែលធ្លាប់តែជាផ្លូវដីធម្មតាជាផ្លូវបុរាណត្រូវលិចទឹកមិនអាចធ្វើដំណើរកើតនោះបានអភិវឌ្ឍន៍ជាបន្តបន្ទាប់រហូតក្លាយទៅផ្លូវចាក់ក្រាលបេតុងស្របតាមការរីកចម្រើនរបស់ប្រទេសជាត ។ចំណែកអូរ និងវាលទំនាប នៅខាងជើងវត្តដែលពោរពេញទៅដោយព្រៃលិចទឹករាប់សិបហិកតាបានចាក់ដីបំពេញអស់ហើយ ។ ដូច្នេះពេលទឹកជន់ឡើងខ្លាំងមិនអាចមើលដឹងថាកោះអណ្ដែត ឬមិនអណ្ដែតទៀតឡើយ តាំងពីក្រោយឆ្នាំ២០១២មក ៕ (កែសម្រួលដោយ ៖ បុប្ផា)
ចែករំលែកព័តមាននេះ