ខេត្តព្រៃវែង ៖ ខេត្តព្រៃវែង គឺជាខេត្តមួយដែលស្ថិតនៅភាគខាងកើត មានចម្ងាយប្រមាណ៩០គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីភ្នំពេញ ។ ខេត្តនេះបែងចែកជា១៣ក្រុង-ស្រុក ក្នុងនោះស្រុកបាភ្នំ គឺជាស្រុកតែមួយគត់ មានភ្នំចំនួន១៤ ស្ថិតនៅតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ១ ដែលមហាជនទូទៅបានស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ គឺភ្នំឈើកាច់ ។ ភ្នំនេះជាប់ទាក់ទិនទៅនឹងរឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្ត្រ ក៏ដូចជារឿងព្រេងជាច្រើនផងដែរ ។
តាមការបញ្ជាក់ពីអាជ្ញាធរស្រុកបាភ្នំ កាលពីពេល ថ្មីៗកន្លងមកឱ្យដឹងថា ភ្នំឈើកាច់នេះ ជាកម្រងជួរភ្នំដ៏ធំមួយដែលស្ថិតនៅក្នុងឃុំជើងភ្នំ និងឃុំឈើកាច់ ស្រុកបាភ្នំ ។ កម្រងជួរភ្នំនេះ មានភ្នំទាំងតូចទាំងធំសរុបចំនួន១៤ ស្ថិតនៅ ក្បែៗគ្នា ជាបណ្តុំភ្នំ និងមានឈ្មោះ រៀងៗខ្លួនដែលចាស់ទុំពីមុនដាក់ឈ្មោះឱ្យទៅតាមរូបសណ្ឋានពីធម្មជាតិរបស់វាដូចជា ភ្នំសំពៅ ភ្នំបាញ់ចារ ភ្នំតូច ភ្នំធំ ភ្នំល្អាង ភ្នំអ្នកតាទូលឈ្នាង ភ្នំយាយទូលកញ្ច្រែង ភ្នំគុកប្រចៀវ ភ្នំកំផ្លុក ភ្នំស្លឹកគ្រៃ ភ្នំថ្មបាញ់ ភ្នំថ្មស ភ្នំយាយមេសរ និងភ្នំកំពូលឈើកាច់ ។
បើតាមចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ភ្នំឈើកាច់នេះ បានរៀបរាប់ប្រាប់កោះសន្តិភាពថា ភ្នំមួយចំនួនក្នុងចំណោមភ្នំទាំងអស់នេះ មានរឿងរ៉ាវទាក់ទងទៅនឹងរឿងព្រេងនិទាន ដូចជាភ្នំសំពៅដែលនៅក្បែវត្តវិហារធំ ឬវិហារគុក។ ដូនតាពីសម័យមុនបាននាំគ្នាហៅភ្នំនេះថាភ្នំសំពៅ ព្រោះទីតាំងនោះមានរឿងព្រេងនិទានតំណាលថា មានសំពៅធំ១គ្រឿងបានបើកមកលិចបាត់នៅត្រង់ទីតាំងនោះ ហើយក៏បានក្លាយទៅជាភ្នំ តែមិនដឹងពិត ឬមិនពិតនោះទេ ឮតែចាស់ៗដំណាល តៗគ្នាមក ទើបនាំគ្នាហៅភ្នំនោះថា ភ្នំសំពៅ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
ភ្នំសំពៅនៅមានរឿងនិទាន ប្លែកៗច្រើនទៀត ដែលកោះសន្តិភាពនឹងលើកយកមកផ្សាយជូនដាច់ដោយឡែកនៅពេលក្រោយ ។
ភ្នំអ្នកតាទូលឈ្នាង នៅលើកំពូលភ្នំនេះ មានដុំថ្ម១ផ្ទាំងធំដែលមានរាងដូចឈ្នាង និងមានដុំថ្មធំ១ដុំទៀតនៅទូលពីក្រោម ដែលគេមើលទៅមិនសមអាចបន្តុបជាប់គ្នាសោះ ព្រោះថ្មខាងលើមានទំហំធំ ឯថ្មខាងក្រោមតូចខុសគ្នាឆ្ងាយ តែបែរជាអាចទ្រថ្មខាងលើជាប់ ទោះបីជាប្រឈមនឹងភ្លៀង ខ្យល់បោកបក់មករាប់រយរាប់ពាន់ឆ្នាំហើយក៏ដោយ ។
ភ្នំនេះ ចាស់ៗបានតំណាល តៗគ្នាមកថា មានបុរសម្នាក់ដែលរស់នៅជាមួយម្តាយ នៅក្នុងខេត្តបាភ្នំ គឺជាឈ្មោះខេត្តព្រៃវែងសម័យមុន ក្រោយមកដូរជាខេត្តព្រៃវែងវិញ បានវាយសម្លាប់ម្តាយរបស់ខ្លួន ដោយសារតែឃើញបាយដែលម្តាយយកមកឱ្យហូបតិចពេក។ លុះពេលវាយម្តាយស្លាប់ហើយ ហូបបាយនោះមិនអស់ ទើបភ្ញាក់ខ្លួនស្តាយស្រណោះអាណិតម្តាយ ហើយបានដាក់អង្ករក្នុងឈ្នាងដើររកដូរបាយពីអ្នកស្រុក តែគ្មានអ្នកណាដូរឱ្យរហូតចុងក្រោយ ក៏ដើរមកដួលស្លាប់នៅលើភ្នំនេះ កើតទៅជាដុំថ្ម២ដុំ ខាងក្រោមតូចទូលដុំថ្មផ្ទាំងធំនៅខាងលើ ដូចជាបុរសទូលឈ្នាងដើររកម្តាយ ទើប ចាស់ៗនាំគ្នាហៅភ្នំនេះថា ភ្នំអ្នកតាទូលឈ្នាង រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។
ចំណែកភ្នំល្អាងវិញ ចាស់ៗនៅទីនោះតំណាលថា ភ្នំនេះមានល្អាងដ៏ធំមួយនៅចង្កេះភ្នំ ហើយមានជម្រៅជ្រៅចុះទៅក្រោម ងងឹតសូន្យឈឹង ប្រៀបដូចជារូងភ្នំដ៏វែងមួយ ។
ចាស់ៗបានតំណាលប្រាប់ តៗគ្នាថា នៅក្នុងរូងនេះមានសត្វគ្រប់ប្រភេទរស់នៅ ហើយធ្លាប់មានអ្នកសច្ចំ អ្នករៀនមន្តអាគមចុះទៅក្នុងរូងភ្នំនេះ ហើយបានរសាត់ទៅផុសឡើងមកលើវិញ នៅភ្នំជើងអណ្តែងឯខេត្តស្វាយរៀង ដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅក្នុងដីប្រទេសវៀតណាមឯណោះ ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក្តី រាប់សិបឆ្នាំមកនេះមិនដែលឮមានអ្នកណាហ៊ានចុះទៅក្នុងរូងភ្នំនេះទៀតទេ ព្រោះវាប្រថុយនឹងគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង មិនដឹងថាក្នុងនោះពេលនេះមានសត្វសាហាវ និងកត្តាគ្រោះថ្នាក់អ្វីខ្លះទេ ។ ម្យ៉ាងទៀតគ្មានឃើញមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងអភិរក្សឡើយ ។
រីឯភ្នំយាយទូលកញ្ច្រែង មានផ្ទាំងថ្មដ៏ធំមួយនៅលើកំពូលភ្នំ រូបរាងដូចជាកញ្ច្រែង និងមានរឿងព្រេងនិទាន ដូចជាភ្នំអ្នកតាទូលឈ្នាងដែរ ប៉ុន្តែដោយសារតែមិនមានអ្នកយកមកនិយាយ ទើប យូរៗទៅអ្នកស្រុកភ្លេចរឿងនិទាននេះអស់ នៅសល់តែឈ្មោះរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងចំណោមភ្នំទាំងអស់នោះ មានភ្នំមួយដែលអ្នកស្រុកមានជំនឿថាជាភ្នំមានបារមីស័ក្តិសិទ្ធិ ហើយតែងតែនាំគ្នាធ្វើពិធីបុណ្យសែនព្រេនជារៀងរាល់ឆ្នាំ រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដោយឱ្យឈ្មោះថា បុណ្យឡើងអ្នកតា នោះគឺភ្នំយាយមេសរ ។ ភ្នំនេះមានរឿងព្រេងនិទានទាក់ទងទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ។
ចាស់ៗបានតំណាលថា កាលសម័យនគរភ្នំស្តេចខ្មែរបានបញ្ជូនមេទ័ពម្នាក់ឈ្មោះ គិរីផល ឱ្យទៅរៀនក្បួនយុទ្ធសាស្ត្រធ្វើសឹកសង្គ្រាម និងមន្តវិជ្ជាសីលសាស្ត្រនៅប្រទេសក្រិច ជាមួយបុរសខ្មែរម្នាក់ទៀតដែលខ្លាំងពូកែនៅក្នុងនគរ ។ នៅនគរក្រិចកំលោះគិរីផល បានជួបនារីម្នាក់ឈ្មោះមេសរ ដែលជាមេទ័ពប្រទេសក្រិច ហើយក្រោយពីរៀនចប់ស្តេចប្រទេសក្រិចបានរៀបការឱ្យអ្នកទាំង២ តែមិនឱ្យគិរីផលត្រឡប់មកនគរភ្នំវិញទេ ។
ចំណែកគិរីផល ពេលដែលរួមរស់ជាមួយគ្នាបានកូនប្រុសម្នាក់ឈ្មោះគិរីជោត ហើយក្រោយមកគិរីផលបានលឺដំណឹងថា នគរភ្នំកំពុងមានចម្បាំងជាមួយនគរចំប៉ា ក៏រត់គេចខ្លួនត្រឡប់មកនគរវិញតែម្នាក់ឯង ដើម្បីជួយច្បាំង ។ រឿងនេះបានដឹងដល់ស្តេចក្រិច មានការខឹងជាខ្លាំងក៏បញ្ជាឱ្យគេតាមមកកាត់ក្បាលគិរីផលដាក់ហឹបយកទៅវិញ ។ រីឯប្រពន្ធគិរីផល និងកូនប្រុស ក៏តាមមកដែរ តែយឺតពេលទៅហើយ ព្រោះគិរីផលបានព្រមឱ្យគេកាត់ក្បាល ដើម្បីជាថ្នូរមិនប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសក្រិច ។
លុះពេលមកដល់ឃើញសពប្តីអត់ក្បាល នាងមេសរក៏កាត់ក្បាលកូនដំរីយកមកភ្ជាប់នឹងដងខ្លួនប្តីធ្វើឱ្យប្តីរស់ឡើងវិញ តែនិយាយមិនកើតព្រោះដំរីមិនចេះនិយាយ ។ អស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំក្រោយមក ទាំង៣នាក់ឪពុកម្តាយកូនក៏បានស្លាប់អស់ ព្រះរាជានគរភ្នំក៏បានចាត់ឱ្យគេសាងសង់ប្រាសាទមួយ តម្កល់រូបសំណាកអ្នកទាំង៣នៅលើទីទួលដ៏ខ្ពស់នេះ សម្រាប់ធ្វើបុណ្យរំលឹកគុណអ្នកទាំង៣ ។
លុះចំណេរ ក្រោយៗមក អ្នកស្រុកក៏នាំគ្នាហៅរូបសំណាកនោះថា អ្នកតាមេសរ និងនាំគ្នាធ្វើបុណ្យសែនព្រេនគោរពបូជារហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
ក្រៅពីនេះមានភ្នំមួយចំនួនទៀត មានរឿងរ៉ាវទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា មិនអាចចងក្រងមករៀបរាប់អស់ឡើយ ទុកឱ្យមន្ទីរវប្បធម៌ ចងក្រងទៅចុះ កុំឱ្យអស់លោកអត់ការងារធ្វើ…អង្គុយកៅអីជើងដប់រហូតពេក ។
ភ្នំតូចកាលពីសម័យមុនរាជធានីខ្មែរតាំងនៅតំបន់នេះ គេបានធ្វើដំណាក់ស្តេចនៅលើភ្នំតូចនេះ ហើយនៅ ក្បែៗនោះក៏មានស្រះស្រង់ជាច្រើនផងដែរ ។ បច្ចុប្បន្ននៅលើភ្នំតូចនេះ មានតាបសម្នាក់បានសាងសង់ប្រាសាទមួយនៅលើភ្នំ ដើម្បីធ្វើជាកន្លែងទីសក្ការ គោរពបូជា តាមបែបព្រហ្មញ្ញសាសនា ។
ចំណែកភ្នំថ្មបាញ់ គឺជាទីតាំងដែលបារាំងវាយយកថ្ម ក្នុងសម័យដែលប្រទេសបារាំងគ្រប់គ្រងកម្ពុជា ហើយគេក៏បន្តយកថ្មនៅទីតាំងនេះរហូតដល់សព្វថ្ងៃជិតអស់ថ្ម ជិតបាត់ភ្នំទៅហើយ ធ្វើឱ្យអ្នកស្រុកនៅទីនោះសម្តែងការសោកស្តាយគ្រប់គ្នា ។
រីឯភ្នំកំផ្លុក នៅក្នុងសម័យប៉ុល ពត ទីតាំងនេះគឺជារណ្តៅពិឃាដ ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានយកពលរដ្ឋខ្មែរស្លូតត្រង់រាប់ពាន់នាក់ ទៅសម្លាប់កប់ក្នុងរណ្តៅនៅតំបន់នេះ ។
បច្ចុប្បន្ននេះក្នុងចំណោមភ្នំទាំង១៤របស់ខេត្តព្រៃវែងមានភ្នំចំនួន៣ហើយដែលត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋមួយក្រុម និងក្រុមហ៊ុនឯកជនចំនួន៧ កំពុងប្រជែងគ្នាធ្វើអាជីវកម្មយកថ្មភ្នំ គឺភ្នំកំផ្លុក ភ្នំថ្មបាញ់ និងភ្នំស្លឹកគ្រៃ ។
ភ្នំស្លឹកគ្រៃ និងភ្នំថ្មបាញ់គេកំពុងបាញ់យកថ្ម ចង់រាបដល់ដីហើយ ។ ចំណែកភ្នំកំផ្លុកគេយកធ្វើជាការដ្ឋានកិនថ្មសម្រាប់ដឹកយកទៅលក់ ។
មន្ត្រីជំនាញរ៉ែ ធ្លាប់បានប្រាប់ឱ្យដឹងថា ក្រសួងរ៉ែនិងថាមពល ក៏ដូចជារាជរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចចេញអាជ្ញាប័ណ្ណឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនទាំងនោះធ្វើអាជីវកម្មយកថ្មភ្នំ តែភ្នំទាំង៣នេះទេ គឺមិនអនុញ្ញាតឱ្យបន្តទៅធ្វើអាជីវកម្មភ្នំ ផ្សេងៗទៀតឡើយ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ