អ្វីទៅជាការចុករួយចង្កេះ ?
ការចុករួយចង្កេះ (ការឈឺចាប់ខ្នងភាគខាងក្រោម) អាចធ្វើឲ្យមានឈឺគ្រប់កន្លែង ចាប់ពីឆ្អឹងជំនីររហូតមកដល់ជើង ។ ខ្នងភាគខាងក្រោមតភ្ជាប់រាងកាយភាគខាងលើទៅនឹងរាងកាយភាគខាងក្រោម ។ គឺជាទីប្រជុំទម្ងន់ភាគច្រើននៃរាងកាយ ។ គឺដោយមានតួនាទីយ៉ាងដូច្នេះហើយទើបខ្នងភាគខាងក្រោមនេះ ងាយនឹងរងគ្រោះខ្លាំងណាស់ នៅពេលណាដែលអ្នកចាប់លើកឈោងចាប់អ្វីមួយ ឬងាកបែរខ្លួន ។
មនុស្សស្ទើរតែទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែធ្លាប់មានការឈឺខ្នងម្តងមួយកាល នៅក្នុងមួយជីវិតរបស់ខ្លួន ។ ដំណឹងល្អនោះគឺថា ជំងឺឈឺខ្នងភាគខាងក្រោមអាចនឹងបាត់ទៅវិញក្នុងពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍ក្រោយមក បន្ទាប់ពីបានព្យាបាលជាមូលដ្ឋានខ្លះដោយខ្លួនឯង ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើសិនជាអ្នកមានការឈឺចាប់ខ្លាំង ហើយយូរជាច្រើនសប្តាហ៍ សូមទៅពិភាក្សាជាមួយនឹងវេជ្ជបណ្ឌិត ។
តើអ្វីដែលជាមូលហេតុនៃការចុករួយចង្កេះ ?
រួយចង្កេះ ឬការឈឺចាប់ខ្នងភាគខាងក្រោមច្រើនតែបណ្តាលមកពីការប្រើប្រាស់ច្រើនខ្លាំងពេក (overuse) ការប្រឹងប្រែងលើសកម្លាំង(strain) ឬដោយរបួស ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាគេច្រើនតែធ្វើឲ្យមានឈឺខ្នងនៅក្នុងពេលលេងកីឡា ឬធ្វើការក្នុងស្រែចម្ការ មានការប៉ះទង្គិច(រញ្ជួយ) ខ្លួននៅក្នុងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរ ឬខំប្រឹងលើកអ្វីមួយដែលធ្ងន់ពេក ។
ការដែលមានអាយុកាន់តែច្រើនក៏ធ្វើឲ្យមានឈឺខ្នងដែរ ។ ឆ្អឹង និងសាច់ដុំរបស់អ្នកបានបាត់បង់ភាពរឹងប៉ឹងអស់ហើយ កាលណាអ្នកចាស់ទៅ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យការងាយរងរបួសកើនឡើង ។ ថាស ស្ពោតៗ (spongy discs) នៅចន្លោះឆ្អឹងខ្នង (vertebrae) អាចត្រូវបានសឹករេចរឹល លែងជាទ្រនាប់ (cushion) ល្អនៅចន្លោះឆ្អឹងតទៅទៀតហើយ ។ ថាសមួយដែលប៉ោងលៀនចេញ (herniated disc) អាចសង្កត់មកលើសរសៃប្រសាទ ហើយធ្វើឲ្យមានការឈឺចាប់ឡើងបាន ។
ចំពោះអ្នកខ្លះ ការឈឺចាប់ខ្នងភាគខាងក្រោមអាចជាលទ្ធផលនៃជម្ងឺសន្លាក់ (arthritis) ការបាក់ឆ្អឹងខ្នង (compression fractures) ដោយសារឆ្អឹងពុក(osteoporosis) ឬដោយមកពីអ្នកមានបញ្ហាឆ្អឹងខ្នងតាំងពីពេលកើតមក ។
ជារឿយៗ វេជ្ជបណ្ឌិតមិនបានដឹងអំពីមូលហេតុនៃការឈឺចាប់ខ្នងភាគខាងក្រោមទេ ក៏ប៉ុន្តែជម្ងឺនេះអាចនឹងទៅជាជម្ងឺរ៉ាំរ៉ៃមួយ បើសិនជាអ្នកមានស្ត្រេស ឬមានការធ្លាក់ទឹកចិត្ត។
តើវាមានរោគសញ្ញាដូចម្តេចខ្លះ ?
អាស្រ័យទៅតាមមូលហេតុ ការឈឺចាប់ខ្នងភាគខាងក្រោម អាចមានរោគសញ្ញាដូចខាងក្រោមនេះ ៖
1.ដូចជា ស្ពឹកៗ (dull) ក្តៅងំ(burning) ឬចាក់ដោត (sharp)
2.នៅចំណុចណាមួយ ឬកន្លែងធំមួយ
3.កើតឡើងបន្តិច ម្តងៗ ឬភ្លាមៗតែម្តង
4.កើតមានពេលសាច់ដុំកម្រើក ឬឡើងរឹង
5.ធ្វើឲ្យមានរោគសញ្ញាជើង (leg symptoms) ដូចជាឈឺចាប់ ស្ពឹកមិនដឹងអ្វី (numbness) ឬរមាស់ ឆៀបៗ (tingling) ជួនកាលរាលទៅដល់ក្រោមជង្គង់ ។ រោគសញ្ញាទាំងអស់នេះ អាចលេចចេញមកដោយខ្លួនឯង ឬជាមួយនឹងការឈឺខ្នងភាគខាងក្រោម ។ រោគសញ្ញាជើងច្រើនតែបណ្តាលមកពីមានបញ្ហានៅលើឆ្អឹងខ្នងខាងក្រោម ដែលសង្កត់ទៅលើសរសៃប្រសាទណាមួយដែលតភ្ជាប់ទៅជើង ។
មានបញ្ហាដ៏កម្រមានប៉ុន្តែធ្ងន់មួយ ដែលគេហៅថា ប្រជុំសញ្ញា cauda equina syndrome ដែលអាចនឹងកើតមានឡើងកាលណាចុងបញ្ចប់នៃខួរឆ្អឹងខ្នងត្រូវបានគាបសង្កត់ ។ សូមឆាប់រកការព្យាបាល បើសិនជាលោកអ្នកអស់កម្លាំង ស្ពឹកជើងទាំងពីរ ឬបាត់បង់ការត្រួតពិនិត្យលើប្លោកនោម ឬពោះវៀន ។
ពួកវេជ្ជបណ្ឌិតបាននិយាយថាការឈឺខ្នង ៖
1.មានសភាពស្រួចស្រាល់ (Acute) បើកាលណាមានការឈឺចុកចាប់រហូតដល់ពេល៣ខែ ។ ការឈឺខ្នងភាគ ច្រើនៗ តែស្រួចស្រាល់ក៏ប៉ុន្តែនឹងបាត់ទៅវិញទៅក្នុងពេល៤ទៅ៦សប្តាហ៍ ក្រោយពីបានធ្វើការព្យាបាលនៅផ្ទះ ។
2.លាប់ឡើងវិញ (Recurrent) បើកាលណារោគសញ្ញាស្រួចស្រាល់ត្រលប់មកវិញ ។ មនុស្សភាគច្រើន តែមានការឈឺខ្នងលាប់មកវិញយ៉ាងហោចណាស់ក៏ម្តងដែរ ។
3.រ៉ាំរ៉ៃ (Chronic) បើកាលណាការឈឺខ្នងនេះ រំខានលោកអ្នកជា រឿយៗ លើសពី៣ខែ ។
តើគេធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យការរួយចង្កេះយ៉ាងដូចម្តេច ?
វេជ្ជបណ្ឌិតនឹងចោទសួរសំណួរមួយចំនួន ទាក់ទងទៅនឹងសុខភាពរបស់លោកអ្នក ពីមុន អំពីរោគសញ្ញា និងអំពីការធ្វើសកម្មភាពរបស់លោកអ្នក ។ គាត់ក៏នឹងពិនិត្យរាងកាយលោកអ្នកដែរ ។ ចម្លើយ និងការពិនិត្យរាងកាយរបស់លោកអ្នកនឹងជួយវេជ្ជបណ្ឌិតឲ្យរកឃើញមូលហេតុនៃជំងឺនេះបាន ។ ក្នុងករណីភាគច្រើន វេជ្ជបណ្ឌិតអាចនឹងកំណត់ការព្យាបាលបានតាំងពីការពិនិត្យលើកដំបូងម្ល៉េះ ។
អ្នកជំងឺភាគច្រើនមិនចាំបាច់ត្រូវពិនិត្យអ្វីបន្ថែមទៀតទេ ។ តេស្តរូបភាព (Imaging tests) ដូចជាការឆ្លុះកាំរស្មីអ៊ិច (X-rays), CT scans, និង MRIs មិនសូវជាមានប្រយោជន៍ប៉ុន្មានទេ ។ ក្នុងករណីជាច្រើន វេជ្ជបណ្ឌិតមិនប្រើវិធីទាំងនោះទេ បើកាលណាគាត់សង្ស័យថាមានបញ្ហាធ្ងន់ ដូចជាមានថាសលានចេញ(herniated disc )មានបាក់ឆ្អឹង ឬមហារីក ឬបើសិនជាត្រូវធ្វើការវះកាត់ ។ លោកអ្នកអាចត្រូវធ្វើតេស្តរូបភាព បើសិនជាចាំបាច់ទាមទារការជួសជុលសំណង ឬមានការប្តឹងផ្តល់ ។
តើធ្វើការព្យាបាលរោយចង្កេះយ៉ាងដូចម្តេច?
ការឈឺចុកចាប់ខ្នងអាចនឹងត្រូវបានធូរស្រាលទៅជាមួយនឹងការព្យាបាលខាងក្រោមនេះ៖
1.ក្នុងពេលមួយ ឬពីរថ្ងៃដំបូង សូមសម្រាកនៅក្នុងស្ថានភាពដែលមានផាសុកភាព (comfortable position) ។ សូមសាកល្បងដេកផ្អៀងខ្លួន ហើយដាក់ខ្នើយកល់ចន្លោះក្បាលជង្គង់ ទាំងពីរ ។ សូមកុំដេកក្នុងស្ថានភាពតែមួយយូរពេក ។ ក្នុងចន្លោះពីពីរទៅបីម៉ោង សូមងើបដើរបន្តិច (១០ទៅ២០នាទី) រួចដេកសម្រាកក្នុងស្ថានភាពមានផាសុកភាពមកវិញ ។
2.សូមប្រើឱសថបំបាត់ការឈឺចាប់បើសិនជាចាំបាច់ មានអាសេតាមីណូហ្វែន ដូចជា (Tylenol) ឬឱសថ anti-inflammatory ដូចជាអាស្ពីរីន ឬ ibuprofen (មាន Advil ឬ Motrin) ។ តាមធម្មតាឱសថទាំងអស់នេះមានប្រសិទ្ធភាពល្អបើសិនជាលោកអ្នកលេបវាឲ្យបានទៀងទាត់ មិនរង់ចាំដល់ឈឺបានលេបនោះទេ ។
3.សូមដាក់អ្វីក្តៅស្អំចង្កេះ ឬងូតទឹកក្តៅ ឧណ្ហៗ រយ:ពេល១៥ទៅ២០នាទី រាល់ពីរ ឬបីម៉ោងម្តង ។ គេមិនដឹងច្បាស់ទេថា តើត្រូវស្អំកំដៅ ឬស្អំទឹកកក សូមសាកល្បងមើលតើមួយណាដែលល្អ ។
4.សូមឆាប់វិលត្រលប់មកធ្វើសកម្មភាពដូចធម្មតាឡើងវិញ ។ ការដេកសម្រាកលើគ្រែចំនួនមួយ ឬពីរថ្ងៃអាចធ្វើឲ្យសាច់ដុំចុះខ្សោយ និងធ្វើឲ្យជម្ងឺកាន់តែ អាក្រក់ទៅៗបាន ។
ការដើរគឺជាការហាត់ប្រាណដ៏សាមញ្ញ និងល្អបំផុត នៅក្នុងពេលដែលមានការឈឺខ្នង ។
វាជួយធ្វើឲ្យឈាមរត់ល្អ និងធ្វើឲ្យសាច់ដុំរឹងប៉ឹង ។ អ្នកអាចចាប់ផ្តើមដើរមុនដំបូងចំនួន៥ទៅ១០នាទីសិន រួចសឹមបង្កើនពេលវេលា បន្តិចម្តងៗ ។ ការដើរក្នុងទឹកត្រឹមចង្កេះ ឬត្រឹមទ្រូងក៏ជាលំហាត់មួយល្អដែរ ។
វេជ្ជបណ្ឌិត ឬគ្រូពេទ្យព្យាបាលដោយចលនា(physical therapist) អាចផ្តល់អនុសាសន៍អំពីការហាត់ប្រាណពិសេសខ្លះ ដែលជួយធ្វើឲ្យសាច់ដុំខ្នងរបស់លោកអ្នករឹងមាំបាន ។ នោះគឺជាលំហាត់ ងាយៗមួយចំនួន ដែលគេហៅថា core stabilization ។ គឺសាច់ដុំរបស់ដងខ្លួន ដែលជាអ្នកទ្រឆ្អឹងខ្នង ។ ធ្វើឲ្យសាច់ដុំទាំងអស់នោះ រឹងមាំអាចជួយកែលំអជំហររបស់លោកអ្នក រក្សាដងខ្លួនរបស់លោកអ្នកឲ្យស្ថិតនៅក្នុងតុល្យភាព រួចកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់បាន ។
មានអ្នកខ្លះបានសះជាពីការឈឺខ្នងដោយធ្វើការព្យាបាលខ្លះទៀតដូចជា ធ្វើម៉ាស្សា ការច្របាច់ឆ្អឹងខ្នង (spinal manipulation) ហៅថា chiropractic ឬ osteopathic manipulation ឬដោយចាក់ម្ជុលវិទ្យាសាស្ត្រ (acupuncture) ។ អ្នកខ្លះបានសះជា ក៏ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះទៀតមិនសះជាទេ ។ លោកអ្នកអាចសាកល្បងវិធីណាមួយមើល ក្រែងអាចជួយបាន ។
បើសិនជាមានរោគសញ្ញាធ្ងន់ ឬបើសិនជាមិនបាត់ទេបន្ទាប់ពីបានព្យាបាលចំនួនពីរសប្តាហ៍រួចមក សូមទៅជួបជាមួយនឹងវេជ្ជបណ្ឌិតរបស់លោកអ្នក ។ លោកអ្នកប្រហែលត្រូវការឱសថដែលខ្លាំងជាង ឬអាចត្រូវធ្វើការព្យាបាលដោយចលនា(physical therapy) ។
ការដែលមានការឈឺខ្នងជាប់ អាចធ្វើឲ្យលោកអ្នកមានការធ្លាក់ទឹកចិត្ត (depression)បាន ហើយការធ្លាក់ទឹកចិត្តនោះអាចនឹងមានឥទ្ធិពលមកលើការឈឺចាប់នោះវិញ ។ អ្នកដែលមានការធ្លាក់ទឹកចិត្ត ហើយមានការឈឺចាប់រ៉ាំរ៉ៃអាចត្រូវទទួលការពិគ្រោះបញ្ហារួមជាមួយនឹងការប្រើឱសថ ។ គ្រូពេទ្យខាងផ្លូវចិត្ត (cognitive-behavioral therapist) អាចជួយបង្រៀនលោកអ្នកបានអំពីការគ្រប់គ្រងស្ត្រេស និងជំនាញក្នុងការត្រួតត្រាលើការឈឺចាប់ ។ ឱសថ Antidepressant ក៏អាចជួយបានដែរ ។
មានអ្នកមានជម្ងឺឈឺខ្នងតែមួយចំនួនតូចទេដែលត្រូវវះកាត់ ។ ការវះកាត់អាចមានប្រសិទ្ធភាពបើសិនជាលោកអ្នកមានលានចេញថាសទ្រាប់ឆ្អឹងខ្នង herniated disc ឬឈឺខ្នងដោយមានរោគសញ្ញាខូចសរសៃប្រសាទផងដែរ ដូចជាមាន ស្ពឹកៗ ជើងជាដើម ។ បើទោះបីជាមានយ៉ាងដូច្នេះក្តី អ្នកជម្ងឺភាគច្រើនអាចបានធូរស្រាលមកវិញដោយមិនចាំបាច់វះកាត់ទេ ។ ការវះកាត់មិនប្រាកដជាធានាថាធ្វើឲ្យបាត់ឈឺបានរហូតនោះទេ ។ មុននឹងសម្រេចចិត្តវះកាត់ យកល្អត្រូវសាកសួរគេឯងជាមុនសិន (second opinion) ។
តើលោកអ្នកអាចបង្ការមិនឲ្យការឈឺខ្នងលាប់មកវិញបានដោយរបៀបណា ?
បន្ទាប់ពីធ្លាប់បានឈឺខ្នងម្តងរួចមក លោកអ្នកអាចនឹងមានឈឺជាថ្មីម្តងទៀត ។ ដើម្បីធ្វើឲ្យខ្នងរបស់លោកអ្នកមានសុខភាពល្អ និងដើម្បីជៀសវាងការឈឺចាប់ជាបន្តទៅទៀត សូមលោកអ្នកអនុវត្តដូចតទៅនេះ៖
1.សូមប្រកាន់យកជំហរល្អនៅក្នុងពេលអង្គុយ ឈរ ឬដើរ ។
2.សូមឧស្សាហ៍ហាត់ប្រាណដែលមិនសូវមានការប៉ះពាល់ ។ សូមដើរ ហែលទឹក ឬធាក់កង់នៅមួយកន្លែង (a stationary bike)។ សូមពត់ដងខ្លួនមុននឹងហាត់ប្រាណ ។
3.សូមពាក់ស្បែកជើងកែង ទាបៗ ដែលមានកែងរឹងមាំល្អ ។
4.សូមដេកផ្អៀងខ្លួន លើពូកមិនទន់ពេកមិនរឹងពេក ដែលនឹងមិនសូវធ្វើឲ្យខ្នងរបស់លោកអ្នកឈឺចាប់ពេក ។
5.សូមឧស្សាហ៍ត្រួតពិនិត្យទម្ងន់របស់លោកអ្នក ។ ការដែលមានទម្ងន់ធ្ងន់ខ្លាំងពេក ជាពិសេសត្រង់ចង្កេះ អាចនឹងមានសម្ពាធខ្លាំងមកលើខ្នងរបស់លោកអ្នក ។
6.សូមកុំប្រឹងលើករបស់ ធ្ងន់ៗខ្លាំងពេក ។ បើសិនជាត្រូវលើក សូមបន្ទន់ជង្គង់រួចរក្សាខ្នងឲ្យនៅត្រង់ កាន់របស់ធ្ងន់នោះជាប់នឹងពោះ ហើយសូមកុំប្រឹងលើកផង រួចបង្វិលខ្លួនផងក្នុងពេលជាមួយគ្នា ។ សូមមើលរូបភាពស្តីពីបច្ចេកទេសក្នុងការលើកដែលត្រឹមត្រូវ (proper lifting technique) ។
បើសិនជាលោកអ្នកត្រូវអង្គុយ ឬឈរធ្វើការយូរ ៖
1.សូមយកចិត្តទុកដាក់ដល់ជំហររបស់លោកអ្នក ។ សូមអង្គុយ ឬឈរឲ្យត្រង់ខ្លួន ទាញស្មាទៅក្រោយបន្តិច ។
2.សូមប្រាកដថា កៅអីរបស់លោកអ្នកមានបង្អែកល្អ ។
3.សូមឧស្សាហ៍សម្រាក រួចងើបដើរចុះឡើង ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ