រាជធានីភ្នំពេញ ៖ ថ្ងៃនេះ (១៥ មិថុនា ២០១២) ជាខួបលើកទី៥០ នៃភាពជោគជ័យលើប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជា ចាកផុតពីក្រញាំដៃកខ្វក់របស់ថៃដែលព្យាយាមច្បាមយកប្រាសាទព្រះវិហារកម្ពុជាទៅលេបទុកធ្វើជាសម្បត្តិថ្លើមប្រមាត់របស់ខ្លួន ប៉ុន្តែលេបមិនចូលដោយសារតែកម្ពុជាបានប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាំអេ (ICJ) ហើយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានសម្រេចដល់អង្គសេចក្តី គឺកាត់ក្តីប្រាសាទព្រះវិហារ និងបរិវេណផ្ទៃដីតាមខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនដងរែកនៅក្នុងផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ បារាំង-សៀម ប្រគល់ឱ្យកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់គ្របគ្រង និងស្ថិតក្នុងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ១៩៦២ ។
ក្រោយពេលសម្រេចប្រាសាទព្រះវិហារឱ្យកម្ពុជា ធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិគ្រប់គ្រងហើយនោះ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានបើកផ្លូវបណ្តឹងសាទុក្ខជូនភាគីថៃរយៈពេល១០ឆ្នាំ ដើម្បីតវ៉ាក្តីតទៅទៀត និងស្វែងរកតម្លាភាពនៃការជម្រះ ប៉ុន្តែរយៈពេល១០ឆ្នាំនេះ ភាគីថៃមិនបានប្រើប្រាស់ឱកាសដ៏មានតម្លៃតវ៉ាក្តីឡើងវិញនោះទេ ដោយខ្លួនគ្មានទឡ្ហីករណ៍យកទៅសំអាងលើផ្លូវច្បាប់សម្រាប់ឱ្យតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) មានទុនសើរើបើកសវនាការជាលើកទី ២ នោះឡើយ ។ លុះរយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំក្រោយមក ទើបភាគីថៃបង្កផលរមាស់គាស់កកាយដណ្តើមឥតខ្មាស រំលោភបំពានផ្លូវច្បាប់ ឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា ធ្វើសកម្មភាពច្បាមយកប្រាសាទព្រះវិហារជាថ្មីម្តងទៀត ដោយពួកគេបានរារាំងការដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូដែលស្នើដោយកម្ពុជា ម្ចាស់បុព្វសិទ្ធិ និងកម្មសិទ្ធិនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០០៥ ។
ជាការពិតណាស់មាសសុទ្ធរមែងមិនខ្លាចភ្លើងដុតរោល ប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូសម្រេចជាឯកច្ឆន្ទបញ្ចូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក មានតម្លៃជាសាកលមិនអាចកាត់ថ្លៃបាននៅថ្ងៃទី៧ កក្កដា ២០០៨ ក្រោមការដឹកនាំតស៊ូមតិរបស់លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី សុខ អាន រដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីដែលមានសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីផ្តល់ដំបូន្មាន និងជាជំហររឹងមាំប្រឆាំងការឈ្លានពានរបស់ថៃ ។ ថ្ងៃបន្ទាប់មកប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងមន្ត្រីរាជការថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិទូទាំងប្រទេសបានសម្តែងនូវអំណរសាទរក្រៃលែងរៀបចំពិធីអធិកអធមរំលឹកពីមោទនភាព និងភាពជោគជ័យករណីប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ ដោយមានល្បែង របាំកម្សាន្ត ប្រគំតន្ត្រី វាយស្គរទូងភេរី…។
មកដល់ថ្ងៃទី១៥ កក្កដា ២០០៨ ទាហានសៀមស៊ុតទ្រុឌ ឬអំបាតឈុតខ្មៅបានយាយីឈ្លានពានមកលើទឹកដីកម្ពុជាជាថ្មីម្តងទៀត ដោយដំបូងប្រើតាជីយាយជីថៃចូលមកសមាធិក្នុងវត្តកែវសិក្ខាគិរីស្វារៈ ក្នុងទឹកដីកម្ពុជា និងក្នុងបរិវេណប្រាសាទព្រះវិហារ ហើយក្រោយមកទាហានឈុតខ្មៅថៃ១០នាក់ បានចូលមកក្នុងវត្តកែវសិក្ខាគិរីស្វារៈនេះដែរ ក្រោមលេសថា មកការពារតាជីយាយជីរបស់គេ ។ លុះដល់ថ្ងៃបន្តបន្ទាប់មកទៀត ស្រាប់តែទាហានឈុតខ្មៅទាំងនោះមិនព្រមចាកចេញពីវត្តកែវសិក្ខាគិរីស្វារៈនោះទេ និងបែរចាចូលទៅកាន់តែកៀកប្រាសាទព្រះវិហារទៅវិញ… មិនតែប៉ុណ្ណោះទាហានគាំទ្ររបស់ពួកគេ (ថៃ) រាប់រយនាក់ផ្សេងទៀត បានដាក់ពង្រាយឈរជើងនៅកៀកខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែន ខ្លះចូលមកលុកលុយក្នុងតំបន់.ស ខ្លះទៀតចូលមកក្នុងទឹកដីកម្ពុជាតែម្តង។ ប្រការនេះបង្កឱ្យផ្ទុះកូនសង្គ្រាមញឹកញាប់ ដោយភាគីថៃធ្វើសង្គ្រាមឈ្លានពាន ចំណែកភាគីកម្ពុជាប្រើសិទ្ធិការពារខ្លួនស្របច្បាប់ប្រឆាំង-បណ្តេញពួកថៃឈ្លានពានក្នុងនាមជាម្ចាស់ទឹកដី ហើយចុងក្រោយនេះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់សំណើទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិជាថ្មី សុំឱ្យពន្យល់បកស្រាយនូវខ្លឹមសារសាលដីការបស់តុលាការនេះដែលសម្រេចកាលពីថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ១៩៦២ ។
គិតចាប់តាំងពីថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ១៩៦២ មកដល់ថ្ងៃទី១៥ មិថុនា ២០១២ ដែលតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក្រុងឡាអេ បានសម្រេចឱ្យកម្ពុជា ធ្វើជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ម្ចាស់អធិបតេយ្យភាពគ្រប់គ្រងប្រាសាទព្រះវិហារ មានរយៈពេល៥០ឆ្នាំមកហើយ ហើយនេះគឺជាខួបលើកទី៥០ នៃភាពជោគជ័យដ៏គួរឱ្យមោទនបំផុតរបស់កម្ពុជាលើរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារ ។
សូមបញ្ជាក់ថា ក្រុមមន្ត្រីតស៊ូក្នុងរឿងក្តីប្រាសាទព្រះវិហារកាលអំឡុងចុងទសវត្សឆ្នាំ ៥០ របស់កម្ពុជា រួមមាន ៖ លោកទ្រឿង កាង សមាជិកឧត្តមក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក ជាតំណាងព្រះមហាវីរក្សត្រ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ជាអ្នកដឹកនាំក្រុមការងារ និងមន្ត្រីចូលរួមមាន ៖ លោកអ៊ុក ឈុំ អគ្គទីប្រឹក្សាអមសា្ថនទូតកម្ពុជា ប្រចាំនៅប្រទេសបារាំង, លោក Dean Acheson សមាជិកគណៈមេធាវីនៃតុលាការកំពូលនៃសហរដ្ឋអាមេរិក, លោក Roger Pinto សាស្ត្រាចារ្យនៃមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ទីក្រុងប៉ារីស, លោក Paul Reuter សាស្ត្រាចារ្យនៃមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ទីក្រុងប៉ារីស, លោក Brice M.Clagett សមាជិកគណៈមេធាវីសាលាឧទ្ធរណ៍សហរដ្ឋអាមេរិកនៃក្រុងកូឡុមប៊ី (District of Columbia) ជាទីប្រឹក្សាច្បាប់, លោកវរសេនីយ៍ឯក ងិន ការ៉េត នាយកនៃនាយកដ្ឋានភូមិសាស្ត្រនៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ ជាទីប្រឹក្សាឯកទេស, លោកចាន់ យូរ៉ាន់ ជាអគ្គលេខាធិការនៃគណៈប្រតិភូ និងលោកចែម ស្ងួន ជាអគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈប្រតិភូ។
ការតស៊ូរឿងក្តីបានអូសបន្លាយពេលជាង៣ឆ្នាំ ដោយមានទឡ្ហីករណ៍សំអាងគ្រប់គ្រាន់ទាំងទិដ្ឋភាព សង្គម វប្បធម៌ និងផ្លូវច្បាប់ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ក្រុងឡាអេ បានសម្រេច ១ ៖ មានសំឡេង៩ទល់នឹង៣ សម្រេចថា ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងទឹកដីក្រោមអធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ។ ២ ៖ ដោយមានសំឡេង៩ទល់នឹង៣ សម្រេចថា ប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចដកកងកម្លាំងទ័ព ឬប៉ូលិស ឬអ្នកថែរក្សា ឬឆ្មាំដទៃទៀត ដែលថៃបានដាក់ក្នុងប្រាសាទ ឬ ក្នុងតំបន់ក្បែរប្រាសាទដែលស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជាចេញឱ្យអស់។ ៣ ៖ សម្រេចលើកចុងក្រោយដោយសំឡេង៧ទល់នឹង៥ សម្រេចថា ប្រទេសថៃមានកាតព្វកិច្ចប្រគល់មកឱ្យប្រទេសកម្ពុជាវិញ នូវវត្ថុទាំងឡាយតាមប្រភេទដែលបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីស្នើសុំឱ្យវិនិច្ឆ័យទី៥ របស់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានយកចេញពីប្រាសាទ ឬតំបន់ប្រាសាទដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធរបស់ថៃ ចាប់តាំងពីកាលបរិច្ឆេទនៃការកាន់កាប់ប្រាសាទនេះដោយប្រទេសថៃនៅឆ្នាំ១៩៥៤ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ