កាលពីថ្ងៃទី១៤ដល់ថ្ងៃទី២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១០ ក្រុមស្រាវជ្រាវអង្គភាពសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយរបស់វិទ្យាស្ថានមនុស្សសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម(វមវស) នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជាបានចុះបំពេញបេសកកម្មស្រាវជ្រាវនៅស្រុកបាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង បន្ទាប់ពីបានចុះស្រាវជ្រាវនៅតំបន់អង្គរបុរីខេត្តតាកែវ កាលពីខែសីហាកន្លងទៅនេះដើម្បីពិនិត្យ និងអង្កេតមើលទៅលើភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិសាស្ត្រ ព្រមទាំងទេសភាពបុរាណវិទ្យានៃទីតាំងអតីតរាជធានីដំបូងរបស់អាណាចក្រភ្នំ។ សមាសភាពស្រាវជ្រាវរួមមានបណ្ឌិតសោម សុមុនី ប្រធានវិទ្យាស្ថាន លោកស៊ុំឈុំឡុង លេខាអចិន្ត្រៃយ៍ លោកសូត្រ សំណាង ប្រធានផ្នែកសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ(វមវស) លោក សូ ប៉ុណ្ណារ៉ាត់ មន្ត្រី ស្រាវជ្រាវ លោកអាត ទៀង មន្ត្រីស្រាវជ្រាវរួមទាំងសាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រចំនួន៤រូបទៀត។
តាមការបញ្ជាក់ពី ក្រុមស្រាវជ្រាវបានឱ្យដឹងថា នេះជាផ្នែកមួយនៃការស្រាវជ្រាវដល់ទីតាំងភូមិសាស្ត្រផ្ទាល់នៃគំរោងស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជាតាមដំណាក់កាលនីមួយៗរបស់អង្គភាពសិក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ(វមវស)នៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ គំរោងស្រាវជ្រាវនេះមានគោលបំណងដើម្បីចងក្រងឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរឱ្យមានការឯកភាពគ្នាបានភាគច្រើនទាំងព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយ សង្គម នាមព្រះមហាក្សត្រ និងកាលប្រវត្តិ ព្រមទាំងទីតាំងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ល។ ដោយឈរលើវិធីសាស្ត្រស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រ សច្ចធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងផលប្រយោជន៍ជាតិជាមូលដ្ឋាន ហើយដោយមានការចូលរួមពីសាស្ត្រាចារ្យផ្នែក ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងបុរាណវិទ្យា និងអ្នកឯកទេសពាក់ព័ន្ធជាច្រើនរូបថែមទៀត។
តាមប្រក្រតីទិននៃការស្រាវជ្រាវរបស់គំរោងនេះនឹងមានរៀបចំជាសិក្ខាសាលាជំនាញមួយនៅត្រីមាសទី១ ឆ្នាំ២០១១ខាងមុខនេះដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់លទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវ។
គួរបញ្ជាក់ថា អាណាចក្រភ្នំជារដ្ឋខ្មែរដំបូងបង្អស់មុនសម័យអង្គរដែលមានដើមកំណើតតាំងពីសតវត្សទី១ដល់ពាក់កណ្តាលសតវត្សទី៦នៃគ្រឹស្តសករាជ។ ការរីកចំរើនដល់កំពូលនៃសម័យអាណាចក្រភ្នំគឺនៅដើមសតវត្សទី៣នៃគ្រឹស្តសករាជ អាណាចក្រនេះមានវិសាលភាពទឹកដីធំទូលាយគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជាច្រើននៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក ដែលក្នុងនោះមានទឹកដីកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន វៀតណាមខាងត្បូង ភាគខ្លះនៃប្រទេសឡាវ ថៃ មីយ៉ាន់ម៉ា និងឧបទ្វីបម៉ាឡេ។ តាមការស្រាវជ្រាវរបស់ផ្នែកប្រវត្តិវិទ្យា និងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ(វមវស) លើឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រមុនៗមានលោកសឺដែស ជាដើមបានបង្ហាញថា រាជធានីដំបូងរបស់អាណាចក្រភ្នំគឺតាំងនៅឯវ្យាធបុរ(ទីក្រុងអ្នកប្រមាញ់) ដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅស្រុកបាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង ហើយបន្ទាប់មកប្រហែលជាបានលើកមកតាំងនៅអូកែវ។ វ្យាធបុរជាឈ្មោះរាជធានីនៅសម័យនោះ ប្រែថា បុរីនៃស្តេចទាក់ដំរី ឬទីក្រុងអ្នកប្រមាញ់។
ទាក់ទងនឹងពាក្យដំរីបញ្ជាក់ថា ខ្មែរនៅសម័យនោះនិយមទាក់សត្វដំរីយកមកប្រើជាមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនដើម្បីបំរើឱ្យតំរូវការប្រចាំថ្ងៃក្នុងជីវភាពរស់នៅរបស់ខ្លួន ហើយរាជធានីវ្យាធបុរជារាជធានីដែលមានភូមិសាស្ត្រសំបូរដោយព្រៃធំៗ និងសត្វព្រៃច្រើនប្រភេទ។ តាមការកត់សំគាល់របស់ក្រុមស្រាវជ្រាវឃើញថា បច្ចុប្បន្ននៅស្រុកបាភ្នំ និងស្រុកជាប់ព្រំប្រទល់ក៏ដូចជានៅក្នុងខេត្តព្រៃវែងទាំងមូលមាននាមភូមិសាស្ត្រ(ភូមិ-ឃុំ ស្រុក) មួយចំនួនមានឈ្មោះទាក់ទងដំរី និងព្រៃជាច្រើនដូចជារោងដំរី ក្បាលដំរី ព្រៃដំរី ដំរីពូន ដំរីស្លាប់ ឯព្រៃវិញមានដូចជាព្រៃវែង ព្រៃឃ្នេស ព្រៃទឹង ព្រៃក្តី ព្រៃស្នៀត។ល។ ប៉ុន្តែលទ្ធផលនៃការស្រាវជ្រាវថ្មីៗនេះក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨របស់អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវខាងបុរាណវិទ្យាមកពី រដ្ឋហាវ៉ៃ សហរដ្ឋអាមេរិក និងមានការចូលរួមពីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈបានធ្វើកំណាយនៅអង្គរបុរីក្នុងបរិវេណវត្តគំនូរបានរកឃើញឆ្អឹងមនុស្ស កុលលាភាជន៍ និងវត្ថុតាងជាច្រើនទៀតដែលអាចឱ្យគេធ្វើការសន្និដ្ឋានថា នៅតំបន់អង្គរបុរីបច្ចុប្បន្នក៏ជារាជធានីរបស់អាណាចក្រភ្នំដែរដែលមានឈ្មោះថា នរវរនគរ(នគរនៃវរជន ឬនគរនៃជនដ៏ប្រសើរ) ហើយបច្ចុប្បន្នទឹកដីនេះបានបន្សល់ទុកនូវភស្តុតាងជាច្រើនដូចជាកំពែងពីឥដ្ឋ និងដីមានកំពស់ប្រមាណ៦ម៉ែត្រដែលមានស្លាកស្នាមគូទឹក និងភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងបុរាណវិទ្យាជាច្រើនទៀតដែលបានរកឃើញនៅទីនោះ។
យោងតាមភស្តុតាង និងឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រនានាយើងអាចសន្និដ្ឋានថា នៅឯវ្យាធបុរស្ថិតក្នុងតំបន់បាភ្នំខេត្តព្រៃវែង និងនៅតំបន់អង្គរបុរីខេត្តតាកែវបច្ចុប្បន្នសុទ្ធតែជាអតីតរាជធានីរបស់អាណាចក្រភ្នំ ហើយអាណាចក្រភ្នំនេះហើយ គឺជាចក្រភពនៃដែនសមុទ្ទតែមួយគត់ជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃការអភិវឌ្ឍនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ពីសតវត្សទី១ ដល់សតវត្សទី៦ ដែលភូមិសាស្ត្រនេះគឺជាទឹកដីសុវណ្ណភូមិយ៉ាងពិតប្រាកដ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក្តីអ្នកស្រាវជ្រាវ និងប្រវត្តិវិទូនានានៅមិនទាន់ឯកភាពគ្នានៅឡើយអំពីទីតាំងរាជធានីនេះដែលតំរូវឱ្យមានការស្រាវជ្រាវមួយច្បាស់លាស់ និងមានសិក្ខាសាលាពិភាក្សាផ្ទៀងផ្ទាត់ឱ្យបានល្អិតល្អន់ដើម្បីចងក្រងបាននូវឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជាសម័យអាណាចក្រភ្នំដែលមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រ និងមានការឯកភាពគ្នាច្រើនដែលអាចបំរើឱ្យផលប្រយោជន៍ជាតិបានទូលំទូលាយ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ