លោកដាកហាំម៉ាហ្សូល (Dag Hammaskjold) អគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិត្រូវបានអស់ជីវិតឆ្នាំ ១៩៦១ ដោយសារគ្រោះថ្នាក់ធ្លាក់យន្តហោះពេលលោកទៅបំពេញបេសកកម្មពន្លត់ភ្លើងសង្គ្រាមនៅ កុងហ្គោ ទ្វីបអាហ្វ្រិក ។ ការស៊ើបអង្កេតជុំវិញព្រឹត្តិការណ៍នេះលេចចេញមតិផ្ទុយគ្នារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃដែល មានរយៈពេល៦០ឆ្នាំហើយ។ បុរសជនជាតិស៊ុយអែតរូបនេះមានសុបិនផ្ទាល់ខ្លួនចង់ប្រែក្លាយអង្គការសហប្រជាជាតិជា «ឧបករណ៍បង្កើតកម្លាំងចលករ» ជួយឱ្យសហគមន៍ពិភពលោករៀបរយ ការពារបណ្តាប្រទេសទន់ខ្សោយ តាមរយៈសកម្មភាពគោលដៅសន្តិភាពពិតៗ ជាសកម្មភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិខ្លួនឯងមិនចំណុះឥទ្ធិពលមហាអំណាចទេ ។
ជាមនុស្សទីមួយបានទទួល «រង្វាន់សន្តិភាព» ក្រោយអស់ជីវិត លោកដាកហាំម៉ាហ្សូល មានឈ្មោះថា បិតាបេសកកម្មការពារសន្តិភាព ដោយកងកម្លាំងរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដំបូងបំផុត បន្ទាប់ពីវិបត្តិព្រែកជីកស៊ុយអេ នៅភាគឦសានប្រទេសអេហ្ស៊ីប ក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ។
ឆន្ទៈមោះមុតដើម្បីសន្តិភាព
រំលងអធ្រាត្រថ្ងៃទី១៨ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦១ លោកដាកហាំម៉ាហ្សូល កំពុងស្ថិនលើយន្តហោះធ្វើដំណើរដោយផ្ទាល់ទៅកន្លែងបើកការចរចាឈប់បាញ់គ្នាក្នុងតំបន់ផ្តាច់ខ្លួនដ៏សម្បូរធនធានធម្មជាតិនៅកុងហ្គោ ប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលបេសកកម្មរក្សាសន្តិភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិត្រូវជាប់ផុង ដោយសារបញ្ហានយោបាយស្មុគស្មាញក៏ដូចឥទ្ធិពលសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់តានតឹង។ ប៉ុន្តែមិននឹកស្មានសោះថា នារាត្រីជោគជតាអាក្រក់នេះ យន្តហោះ DC-6 ដឹកលោកអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិដាកហាំម៉ាហ្សូល ពេលទៅជិតដល់គោលដៅចុះចតស្រាប់តែផ្ទុះធ្លាក់ដីជិតព្រលានយន្តហោះ Ndola នៅ Northern Rhodesia ដែលសព្វថ្ងៃស្ថិតក្នុងប្រទេសសំប៊ី។
លោកក្នុតហាំម៉ាហ្សូល (Knut Hammaskjold) ក្មួយប្រុសលោកអគ្គលេខាធិការអភ័ព្វ ទៅមើលកន្លែងធ្លាក់យន្តហោះបន្ទាប់ពីគ្រោះថ្នាក់កើតឡើងប៉ុន្មានថ្ងៃ។ គាត់និយាយប្រាប់ BBC ទាំងតក់ស្លុតថា «យន្តហោះបែកជាច្រើនបំណែកធ្លាក់រាយប៉ាយក្នុងព្រៃ។ នៅទីនោះខ្ញុំអត់បានឃើញសពណាមួយទេ រាប់ទាំងឪពុកមាខ្ញុំផង ប្រហែលត្រូវគេដឹកជញ្ជូនចេញអស់មុនពេលខ្ញុំទៅដល់»។ ក្នុតនៅនឹកឃើញច្បាស់ពីពេលវេលាឈឺចាប់នោះនៅមាតុភូមិស៊ុយអែត ទឹកដីដែលលោកដាកហាំម៉ាហ្សូល ត្រូវបានលើកតម្កើងជាវីរបុរសជាតិ «ទាំងអស់គ្នាស្ទើរគាំងបេះដូង ពេលដឹងព័ត៌មានឪពុកមាខ្ញុំរងគ្រោះ រហូតដល់បាត់បង់ជីវិត ។
ប្រទេសស៊ុយអែតទាំងមូលញ័ររញ្ជួយ។ តាមហាងទំនិញនានា កន្លែងណាក៏មានព្យួររូបឪពុកមាខ្ញុំដើម្បីសម្តែងការនឹករលឹក។ ឪពុកមាខ្ញុំបានទទួលការរៀបចំពិធីបុណ្យសពខ្ពង់ខ្ពស់ពីថ្នាក់ជាតិ ជាប្រការកម្រមានណាស់សម្រាប់អ្នកទៅធ្វើការនៅបរទេស»។ រំលឹកឡើងវិញកាលដែលក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិតែងតាំងបុរសស៊ុយអែតចរិតរម្យទមម្នាក់នេះជាអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិនាឆ្នាំ១៩៥៣ ពេលនោះគ្មានអ្នកណាអាចស្មានត្រូវពីអាម្មរណ៍ប្តូរផ្តាច់ដែលដាកហាំម៉ាហ្សូល បញ្ចូលក្នុងការងារពិសេសនេះឡើយ។
កាលណោះដាកហាំម៉ាហ្សូល អាយុ៤៨ឆ្នាំ កាន់តំណែងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសស៊ុយអែត ស្ទើរតែជាមនុស្សម្នាក់ដែលគេមិនសូវស្គាល់ក្នុងពិភពលោកមុនពេលបានអង្គុយកៅអីអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិ។ គាត់បានទទួលការតែងតាំងនេះផ្តើមចេញពីសំណើដំបូងរបស់ប្រទេសបារាំងជាមូលហេតុសាមញ្ញ ៖ ដាកហាំម៉ាហ្សូល តំណាងឱ្យប្រទេសអព្យាក្រឹត ជាមនុស្សប្រកាន់ភាពត្រឹមត្រូវ គ្មានទស្សននយោបាយលម្អៀង តាមរយៈនោះអាចធ្វើឱ្យបណ្តាមហាអំណាចដែលមានមុខក្នុងក្រុមប្រឹក្សាអង្គការសហប្រជាជាតិសប្បាយចិត្តមិនខាន។
ប៉ុន្តែតាមពិត បារាំង និងអ្នកឯទៀតច្រឡំធំ។ តាំងពីជំហានដំបូង ដាកហាំម៉ាហ្សូល សំណេះសំណាលជាមួយសហការីជំនិត ប្រាប់ពួកគេពីអនាគតអង្គការសហប្រជាជាតិក្រោមការដឹករបស់ខ្លួន ដែលខ្លួនតាំងចិត្តធ្វើខ្លួនឯងក្លាយជាកូឡុមបូថ្មី ៖ «តាមរយៈនាវា Santa Maria កូឡុមបូ រកឃើញទ្វីបអាមេរិក បើកទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីដល់មនុស្សជាតិ។ ខ្ញុំក៏ចង់ប្រែក្លាយអង្គការសហប្រជាជាតិនាវា Santa Maria ថ្មី ហើយខ្ញុំខ្លួនឯងជាកូឡុមបូថ្មីដែរ»។ ហេតុនេះមិនយូរប៉ុន្មានថ្នាក់ដឹកនាំបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចដឹងខ្លួន ជ្រើសរើសចំអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិម្នាក់រឹងក្បាលប៉ុនណា ប្តូរផ្តាច់ប៉ុនណា។
ឡើងអង្គុយកៅអីអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិភ្លាម ដាកហាំម៉ាហ្សូល ចាប់ផ្តើមពិនិត្យធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ រកមធ្យោបាយរុះរើរបងច្បាប់ដែលកន្លងមករារាំងសកម្មភាពពិតប្រាកដ ជាមួយនោះ ដោះស្រាយមួយជំហានម្តងៗ អូសគណៈលេខារបស់ខ្លួន ចេញផុតការត្រួតពិនិត្យរបស់បណ្តាប្រទេសក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ។ ឱកាសល្អមកដល់សម្រាប់ដាកហាំម៉ូហ្សូល នាចុងទសវត្ស១៩៥០ ពេលគាត់រកបានវេទិកាសមស្របសម្រាប់អនុវត្តតួនាទីជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន នោះគឺទ្វីបអាហ្វ្រិក ពិសេសប្រទេសកុងហ្គោដែលកំពុងឆាបឆេះដោយភ្លើងសង្គ្រាម ។
ថ្វីបើដណ្តើមបានឯករាជ្យពីអាណានិគមបែលហ្ស៊ិកនាឆ្នាំ១៩៦០ តែកុងហ្គោរកសន្តិភាពមិនទាន់ឃើញ ព្រោះជាប់ផុងក្នុងស្ថានភាពបែកបាក់គ្នាធ្ងន់ធ្ងររវាងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ាទ្រិស លុយមុមបា (Patrice Lumumba) និងម៉យត្សូមបេ (Moise Tshombe) អ្នកក្តោបក្តាប់ខេត្ត Katanga ។ ម៉យត្សូមបេ ផ្តាច់ខ្លួនពីអំណាចរដ្ឋាភិបាលកណ្តាល ដោយមានការគាំទ្រពីបែលហ្ស៊ិក។ អាមេរិក និងបស្ចិមប្រទេសផ្តល់ជំនួយឱ្យម៉យត្សូមបេ៥០លានដុល្លារអាមេរិក មុនពេលស្នើអង្គការសហប្រជាជាតិដោះស្រាយវិបត្តិកុងហ្គោ ។
កិច្ចប្រជុំបន្ទាន់របស់ក្រុមប្រឹក្សាអង្គការសហប្រជាជាតិដាក់ចេញនូវការសម្រេចចិត្តមួយអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពអង្គការសហប្រជាជាតិចូលទៅរក្សាសន្តិភាព និងរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់នៅកុងហ្គោ ។ ក្រោយមានការសម្រេចចិត្តនេះ ទាហានដំបូងបំផុតក្នុងជួរកងទ័ពមួកខៀវរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិត្រូវបានបញ្ជូនទៅកុងហ្គោភ្លាម។ ដំបូងអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងប្រព្រឹត្តទៅស្របផែនការរបស់អង់គ្លេស និងអាមេរិក ។ កម្លាំងទ័ពអង្គការសហប្រជាជាតិប្រកាសគ្រប់គ្រងកុងហ្គោបានយ៉ាងល្អ រាំងស្កាត់បានកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលកុងហ្គោមិនឱ្យវាយប្រហារកម្លាំងបំបែកខ្លួននៅKatanga ។
ជាមួយគ្នានេះស្រាប់តែលោកវរសេនីយ៍ឯកម៉ូប៊ូទូ បានទទួលប្រាក់៥លានដុល្លាររៀបចំធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកណ្តលដឹកនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ាទ្រិសលុយមុមប៉ាទៀត ។ ថ្ងៃទី ១០ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០ រដ្ឋប្រហារសម្រេចជោគជ័យ ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីលោកប៉ាទ្រិសលុយមុមបាត្រូវសម្លាប់ភ្លាមសភាពការណ៍កុងហ្គោបែរជាច្របូកច្របល់លើសពេលណាៗទាំងអស់ អង្គការសហប្រជាជាតិទប់យ៉ាងណាក៏មិនឈ្នះ ។ រំលឹកដល់លោកដាកហាំម៉ាហ្សូល លោកស្រីម៉ាហ្គារ៉េត អេនស្ទី ស្រីទីមួយដែលមានតួនាទី ជាអគ្គលេខារងអង្គការសហប្រជាជាតិ និយាយក្នុងទឹកមុខស្រពាប់ស្រពោនសំឡេងស្ទើរអួល«គាត់ឈ្លាសវៃ និងមានការយល់ដឹងខ្ពស់ណាស់ ។
គាត់ពិតជាពូកែខាងដាក់ចេញផែនការសម្រុះសម្រួល ហើយខ្លួនគាត់មានសិល្បៈបញ្ចុះបញ្ជូលខ្ពស់គួបផ្សំនឹងឆន្ទៈដែកថែបសម្រាប់គោលដៅដែលខ្លួនយល់ថា ពិតជាត្រឹមត្រូវ និងមានផលប្រយោជន៍ធំធេង ។ គោលដៅណាមួយដែលគាត់កំណត់ទុកហើយ គាត់តែងតាំងចិត្តទៅទាល់តែដល់ និងសម្រេចឱ្យបានលទ្ធផលល្អបំផុត» ។ ស្រ្តីធ្វើការជូនអង្គការសហប្រជាជាតិ៤០ឆ្នាំ មកហើយរូបនេះ បន្ទាប់ពីនិយាយរួចដកដង្ហើមធំ«ប៉ុន្តែគួរឱ្យស្តាយការងារដ៏ល្អប្រសើររបស់គាត់ដែលចង់ជួយសហគមន៍ពិភពលោកទាំងមូលបែរជាត្រូវប្រឈមមុខជាមួយពួកអ្នកចង់ប្រើប្រាស់អង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់គោលដៅផ្សេងទៅវិញ» ។
បញ្ហាដ៏រសើបនៅពេលនោះគឺអនាគតខាងណាត្រួតត្រាខេត្ត Katanga នៅភាគខាងត្បូងកុងហ្គោបានជារៀងរហូត ដែលសព្វថ្ងៃខេត្តនេះ កំពុងស្ថិតក្នុងដៃពួកផ្តាច់ខ្លួនដឹកនាំដោយម៉យត្សូមបេនៅឡើយ ហើយអាមេរិក និងអង់គ្លេសកំពុងសម្លក់សម្លឹងផលប្រយោជន៍ពីអាជីវកម្មរ៉េនៅតំបន់ដ៏សំខាន់នេះ ។ តាំងពីដំបូងលោកដាកហាំម៉ាហ្សូលគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលកុងហ្គោដឹកនាំ ដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រី ប៉ាទ្រិសលុយមុមបាជារដ្ឋាភិបាលប្រសូតចេញពីការបោះឆ្នោះ ។ សហភាពសូវៀតជំនាន់នោះក៏ទោរទន់ទៅរករដ្ឋាភិបាលរបស់លោកប៉ាទ្រិស លុយមុមបាដូចគ្នា ។ លុះលោកប៉ាទ្រិសលុយមុមបា ត្រូវស្លាប់ក្នុងរដ្ឋប្រហារដ៏ប្រល័យអ្នកឡើងកាន់តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីពីគាត់ គឺលោកស៊ីរីល អាឌូឡា(Cyrille Adoula) ក៏នៅតែទទួលបានការគាំទ្រពីលោកដាកហាំម៉ាហ្សូលដដែល ។
លោកអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិចង់ឱ្យមានសន្តិភាពនៅកុងហ្គោតាមរយៈការចរចារវាងពួកផ្តាច់ខ្លួន និងរដ្ឋាភិបាលកុងហ្គោ ។ គោលដៅនេះកាន់តែបន្ទាន់ឡើង ខណៈពួកបុគ្គលិករក្សាសន្តិភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិហាក់ដូចទន់ដៃក្នុងការបណ្តេញពួកទាហានស៊ីឈ្នួលធ្វើសង្គ្រាមចេញពីខេត្តKatanga។ ចំពេលសភាពការណ៍តឹងតែងខ្លាំងពេញបន្ទុកទៅមុខមិនបានថយក្រោយមិនរួចនេះ ស្រាប់តែលោកដាកហាំម៉ាហ្សូលបានទទួលសំណើពីម៉យ ត្សូមបេ មេដឹកនាំផ្តាច់ខ្លួននៅKatanga សុំជួបចរចាផ្ទាល់ជាមួយគាត់ ដើម្បីរកច្រកចេញកុំឱ្យគាំងតទៅទៀត ។
លោកអគ្គលេខាត្រេកអរណាស់នៅថ្ងៃទី១២ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦១ ម្នីម្នាដាក់ចេញនូវផែនការទៅកុងហ្គោដោយផ្ទាល់ និយាយថា បើបានចរចាជាមួយគ្នាគាត់មានសង្ឃឹមបញ្ចុះបញ្ចូលម៉យត្សូមបេបានច្រើន ។ មិននឹកស្មានថាគំនិតប្តូរផ្តាច់រកសន្តិភាពរបស់គាត់បែរជាសម្លាប់គាត់ទៅវិញ ។ យប់ថ្ងៃទី១៨ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦១ យន្តហោះDC-៦របស់គាត់កំពុងហោះសុខៗស្រាប់តែផ្ទុះក្លាយជាបំណែកធ្លាក់ចុះដី ខណៈនៅសល់តែ១២គីឡូម៉ែត្រទៀតប៉ុណ្ណោះដល់ព្រលានយន្តហោះនៅNdola ។ ការពិតត្រូវគេលាក់រហូតព្រឹត្តិការណ៍យន្តហោះDC-៦ ដឹកលោកអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិសុខៗស្រាប់តែផ្ទុះធ្លាក់នេះ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ៦០ឆ្នាំហើយនៅតែគ្មានការពន្យល់ច្បាស់លាស់ល្មមអាចទទួលយកបានទេ ។
លទ្ធផលស៊ើបអង្កេតដំបូងរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងការស៊ើបអង្កេតជាផ្លូវការក្នុងពេលបន្ទាប់របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ អត់បានបដិសេធលទ្ធភាពឧបាយកលធ្វើឃាតលោកអគ្គលេខាឡើយ ។ ហេតុនេះទើបចេះតែលេចឡើងសំណួរថ្មីៗ និងសំណូមពរថ្មីៗជាហូរហែព្រោះតែចង់រកឱ្យឃើញការពិតតើជាឧប្បត្តិហេតុមែន ឬមានអានុភាពណានៅពីក្រោយសំដៅរារាំងមិនឱ្យមានការចរចាកើតឡើងបានដើម្បីកុងហ្គោបានឆេះក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមរហូតដើម្បីខ្លួនទទួលយកផលប្រយោជន៍?
ឆ្នាំ១៩៩២ គឺជាង៣ទសវត្សក្រោយបុរសពីរនាក់ដែលពីមុនជាតំណាងអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំនៅ Katanga មុនទសវត្ស១៩៦០ និងក្រោយទសវត្ស១៩៦០ រួមមានលោកConor Cruise O’Brien និងGeorge Ivan smith បានផ្ញើសំបុត្ររួមគ្នាមួយឱ្យកាសែតGuardien អះអាងថាខ្លួនមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ថាយន្តហោះលោកអគ្គលេខាដាកហាំម៉ាហ្សូលធ្លាក់ដោយត្រូវបាញ់មិនមែនធ្លាក់ដោយឧប្បតិ្តហេតុទេ ។
ពួកខ្លួនសន្និដ្ឋានថា ពេលនោះទាហានស៊ីឈ្នួលធ្វើសង្គ្រាមម្នាក់បាញ់មួយគ្រាប់តាមបញ្ជាមជ្ឍដ្ឋានមានអំណាច គឺគ្រាន់តែបាញ់ឡើងលើដើម្បីបំភ័យយន្តហោះឱ្យប្តូរទិសទៅរកការចរចាជាមួយក្រុមឧស្សាហកម្មនៅKatangaទៅកុំមកចរចាជាមួយម៉យត្សូមបេ តែដោយទាហានស៊ីឈ្នួលរូបនោះខ្ជីខ្ជាបែរជាបាញ់ត្រូវយន្តហោះរបស់លោកអគ្គលេខាទៅវិញធ្វើឱ្យយន្តហោះធ្លាក់នាំដល់លោកអគ្គលេខាអស់ជីវិត ។ អ្នកទាំងពីរជឿថា យន្តហោះនោះ ពិតជាធ្លាក់ដោយត្រូវគ្រាប់កាំភ្លើងមិនមែនដោយឧប្បត្តិហេតុដូចការលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍ឡើយ គ្រាន់តែមិនទាន់ច្បាស់អ្នកណាបាញ់ប៉ុណ្ណោះ ការបាញ់ដោយទាហានស៊ីឈ្នួលធ្វើសង្គ្រាមម្នាក់ដូចការសន្និដ្ឋានរបស់ខ្លួន ឬដោយអ្នកណាទៀត តែប្រការដែលគួរជឿបំផុតគឺពិតជាធ្លាក់ដោយត្រូវគ្រាប់កាំភ្លើងមែន ។
ឆ្នាំ១៩៩៨«គណៈកម្មការសម្រុះសម្រួល និងការពិត» នៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូងក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក Desmont Tutu បានចេញផ្សាយលិខិត៧ច្បាប់មានខ្លឹមសារអះអាងថា សេអីុអាអាមេរិក ចារកម្មM-១៥របស់អង់គ្លេស និងស្ថាប័នចារកម្មអាហ្វ្រិកខាងត្បូងមានពាក់ព័ន្ធដល់ការធ្លាក់យន្តហោះស្លាប់លោកអគ្គលេខាដាកហាំម៉ាហ្សូលក្នុងឆ្នាំ១៩៦១ នៅកុងហ្គោ។ គណៈកម្មការសម្រុះសម្រួល និងការពិតចេញផ្សាយរបាយការណ៍របស់ខ្លួនភ្លាម អង់គ្លេសស្ទុះស្ទាប្រកែកញ៉ាញពីការពាក់ព័ន្ធនេះ ដោយចាត់ទុកភស្តុតាងដែលយកមកសំអាងសុទ្ធសឹងជាភស្តុតាងក្លែងក្លាយ ។
គេនៅចាំបានថា ក្រោយលោកអគ្គលេខាដាកហាំម៉ាហ្សូលអនិច្ចកម្មបាន៧ឆ្នាំ លោកឧត្តមសេនីយ៍វរជនជាតិន័រវេស៍ឈ្មោះBjom Egge នាយកព័ត៌មានកងទ័ពអង្គការសហប្រជាជាតិប្រចាំនៅកុងហ្គោឆ្នាំ១៩៦១ និយាយប្រាប់កាសែតAttenposten ថាក្រោយយន្តហោះនេះធ្លាក់គាត់បានទទួលបញ្ជាNdolaយកកាបូបឯកសារ និងម៉ាស៊ីនលេខសម្ងាត់របស់លោកដាកហាំម៉ាហ្សូល។ គាត់និយាយរំលឹកឡើងវិញតាមការចងចាំរបស់ខ្លួន«នៅសាលតម្កល់សពក្នុងមន្ទីរពេទ្យប្រចាំទីក្រុង ខ្ញុំជាអ្នកមុនគេបង្អស់ក្នុងចំណោមបុគ្គលិកអង្គការសហប្រជាជាតិ បានឃើញសពលោកដាកហាំម៉ាហ្សូល»។
សពគាត់អត់មានឆេះរោលដូចមនុស្ស១៥នាក់ទៀត ដែលរួមដំណើរជាមួយគាត់លើយន្តហោះទេ ។ ប៉ុន្តសពគាត់មានស្នាមធ្លុះដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ។ រីឯរូបថតសពគាត់ដែលខ្ញុំបានឃើញពេលក្រោយមកទៀតស្នាមធ្លុះនោះត្រូវគេកែកុនយ៉ាងបុិនប្រសប់អត់ឱ្យឃើញដូចដែលខ្ញុំបានឃើញឡើយ។ ក្រៅពីនេះកំណត់ហេតុច្បាប់ដើមស្តីពីលទ្ធផលត្រួតពិនិត្យសពលោកអគ្គលេខាគេយកចេញបាត់ពីសំណុំឯកសារដែលត្រូវប្រគល់ឱ្យស្ថាប័នស៊ើបអង្កេត ។ ខ្ញុំជឿថា បន្ទាប់ពីយន្តហោះនោះផ្ទុះធ្លាក់ដល់ដី លោកអគ្គលេខានៅមានជីវិតនៅឡើយ គ្រន់តែរបួសធ្ងន់ប៉ុណ្ណោះ។ គាត់ស្លាប់ដោយត្រូវគេបាញ់មួយគ្រាប់ចំថ្ងាសបន្ថែម ។
តាមការយល់ឃើញឧត្តមសេនីយ៍ជនជាតិន័រវេស៍រូបនេះ លោកអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិមានសំណាងនៅរស់ក្នុងការធ្លាក់យន្តហោះរយៈកម្ពស់ទាបល្មមយន្តហោះលេខ Dc-៦របស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ស៊ុយអែតTraneer កំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពត្រៀមបន្ទាបខ្លួនចុះចតនៅព្រលានយន្តហោះ Ndola ។ គាត់ប្រឹងប្រវេប្រវាទៅមុខ ដែលប្រការនេះអាចដឹងច្បាស់តាមការសម្គាល់សំបកឈើ និងស្លឹកឈើក្រោមជើងគាត់។«ខ្ញុំចាប់ផ្តើមសង្ស័យពីមរណភាពលោកអគ្គលេខាចង់ស្វែងយល់ភ្លាមៗ ប៉ុន្តែពួកវេជ្ជបណ្ឌិតអង់គ្លេសធ្វើការក្នុងមន្ទីរពេទ្យខាងលើបង្ហាញអាកប្បកិរិយាសោះអង្គើយមិនចង់សហការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ចំណែកជនជាតិស៊ុយអែតវិញដោយមិនចង់ឱ្យខ្លួនទំនាក់ទំនងជាមួយទីក្រុងឡុង ចេះតែទ្រាំលេបក្រួសលេបថ្មនៅស្ងៀមដូចអត់ដឹង ។
ហេតុនេះគ្មានប្រតិកម្មណាទាំងអស់ពីខាងភាគីស៊ុយអែតនៅពេលនោះ! ។ សំណួរផ្ទុះឡើងភ្លាម…ហេតុម៉េចឧត្តមសេនីយ៍ន័រវេសរូបនេះទាល់តែ៧ឆ្នាំក្រោយទើបសម្រេចចិត្តនិយាយចេញនូវអាថ៌កំបាំងដែលខ្លួនបានដឹង? Bjom Egg មិនដែលឆ្លើយបកស្រាយសំណួរនេះឡើយ ដែលអាកប្បកិរិយាដូច្នេះធ្វើឱ្យគេយល់ដោយ ខ្លួនឯងថា មិនហ៊ាននិយាយភ្លាមៗព្រោះមិនចង់ផ្សងព្រេងនឹងគ្រោះថ្នាក់ការងារពិសេសសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួនតែម្តង ព្រោះអានុភាពខ្លាំងចង់បិទបាំងអាថ៌កំបាំងនេះជារៀងរហូត អ្នកណាហ៊ានលើកយកវាមកត្រដាងកណ្តាលពន្លឺថ្ងៃគង់តែដឹងខ្លួនមិនខាន។ ដល់ពេលនោះទោះភ័យក្រោយក៏ហូសពេលអស់ទៅហើយ ។
រយៈពេល៤ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បុគ្គលិកជំនួយសង្គ្រោះជនជាតិស៊ុយអែតម្នាក់ឈ្មោះGoran Bjorkdall បានធ្វើការស្រាវជ្រាវស៊ីជម្រៅមួយដោយខ្លួនឯងជុំវិញករណីធ្លាក់យន្តហោះលោកអគ្គលេខាអង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីឆ្នាំ១៩៦១ ហើយថ្មីៗនេះលោកស្រីសមាជិកាបណ្ឌិតសភាជនជាតិអង់គ្លេសឈ្មោះSusan Williams បានបោះពុម្ពផ្សាយសៀវភៅមួយឈ្មោះ«អ្នកណាសម្លាប់ដាកហាំម៉ាហ្សូល»។ ទាំងGoran ទាំងលោកស្រី Susan សន្និដ្ឋានដូចគ្នាថា យន្តហោះនោះត្រូវបាញ់ទម្លាក់មិនមែនធ្លាក់ដោយឧប្បតិ្តហេតុចៃដន្យឡើយ។
Goran Bjorkdall ចាប់ផ្តើមឈ្មុសឈ្មុលស្រាវជ្រាវក្រោយបានទទួល«មត៌ក»ពីឪពុកខ្លួនដែលគាត់ធ្វើការក្នុងប្រទេសសំប៊ីនាទសវត្ស១៩៧០ ។«មត៌ក»នោះគឹបំណែកយន្តហោះមានប្រហោងតូចៗដែលគេមិនទាន់បកស្រាយបានពីមូលហេតុ។ បុរសជនជាតិស៊ុយអែតរូបនេះរកបានសាក្សី១២នាក់ ហើយផ្តើមចេញពីនេះកំណត់បានចំណុចគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ចំនួន៣គឺយន្តហោះDC-៦ កំពុងហោះក្រវែលទាបៗមុនពេលត្រូវបាញ់ មានយន្តហោះតូចមួយគ្រឿងទៀត ហោះខាងលើយន្តហោះDC-៦ និងមានពន្លឺចាំងភ្លែតលេចឡើងខាងមុខយន្តហោះ DC-៦មុនពេលវាធ្លាក់។
មានសាក្សី៦នាក់នៅនឹកឃើញថា ព្រឹកឡើងឃើញមានមនុស្សជាច្រើនស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានដូចៗគ្នានៅក្បែរកន្លែងយន្តហោះធ្លាក់ ថ្វីបើរបាយការណ៍ផ្លូវការរបស់គណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតកាលណោះអះអាងថា ក្រោយយន្តហោះធ្លាក់១៥ម៉ោងរកមិនទាន់ឃើញបំណែកយន្តហោះណាមួយទេ ។ របាយការណ៍នោះអត់មានដកស្រង់សម្តីអ្នកបានឃើញហេតុការណ៍ផ្ទាល់ភ្នែក សូម្បីតែម្នាក់។ របាយការណ៍សន្និដ្ឋានដោយខ្លួនឯងថា គ្រោះថ្នាក់មកពីការភ្លាំងភ្លាត់របស់ក្រុមអាកាសយានិកដែលស្មានខុសមុមបន្ទាបខ្លួន ។ គេពិបាកយល់ស្រប ឬបដិសេធរបាយការណ៍នោះព្រោះប្រអប់ថតសំឡេងឆ្លើយឆ្លងទាក់ទងគ្នារវាងក្រុមអាកាសយានិក និងអ្នកនៅព្រលានយន្តហោះបាត់ស្រមោលសូន្យឈឹងក្រោយមានគ្រោះថ្នាក់។
សាក្សីតែម្នាក់គត់នៅរស់ក្នុងគ្រោះថ្នាក់ខាងលើគឺHarold Julian អង្គរក្សលោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ។ Harold Julian ធ្លាប់ធ្វើទាហានជើងទឹកអាមេរិក។ គេគ្រាន់តែរបួសធ្ងន់ប៉ុណ្ណោះ តែក្រោយទទួលការសង្គ្រោះ ក្នុងមន្ទីរពេទ្យបាន៥ថ្ងៃ ក៏ស្លាប់ទៀត ។ កាលនៅលើយន្តហោះHarold Julian បានគេរៀបចំឱ្យនៅបន្ទប់មួយដោយឡែកក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់ជនជាតិអង់គ្លេស ។ គិលានុបដ្ឋាយិកាម្នាក់ដែលប្រចាំការមើលថែ Harold Julianក្នុងមន្ទីរពេទ្យប្រាប់ថា ពេលដឹងខ្លួនដំបូង បុរសអង្គរក្សរូបនេះមាននិយាយពីស្នូរផ្ទុះលើអាកាស តែដោយជំងឺធ្ងន់ពេកនិយាយខ្សាវៗដាច់ៗ ខ្លួនស្តាប់អត់យល់ពុំដឹងគេចង់និយាយរឿងអី ។
ចំណែកគិលានុបដ្ឋាកយិកាម្នាក់ទៀតឈ្មោះBrian Exsel អ្នកដែលតាមរថយន្តសង្គ្រោះបន្ទាន់ទៅដល់កន្លែងយន្តហោះធ្លាក់នាម៉ោង៤ និង១៥នាទីទៀបភ្លឺរៀបរាប់ពីទិដ្ឋភាពដែលខ្លួនបានឃើញដំបូង លោកដាកហាំម៉ាហ្សូលត្រូវបានដាក់ឡើងប្រង់កា ។ គាត់អត់មានត្រូវភ្លើងឆេះរោលទេ ខោអាវនៅល្អទាំងអស់ តែរបូតបាត់ស្បែកជើងខាងឆ្វេង ។ ក្បែរប្រង់កាមានកាំភ្លើងខ្លីមួយដើម ។ សម្តីBrian Exsel ធ្វើឱ្យអ្នកគាំទ្រការសនិ្នដ្ឋានលោកអគ្គលេខាត្រូវគេរៀបផែនការធ្វើឃាត មានការក្តៅក្រហាយចាត់ទុកគិលានុបដ្ឋាយិការូបនេះ និយាយបង្វែងដានតាមការបង្គាប់របស់គេសំដៅបំភាន់ស្ថាប័នកិច្ចការសម្ងាត់ ព្រោះជាសម្តីធ្វើឱ្យអ្នកផងចាប់ភ្លឹកដល់លទ្ធភាពលោកអគ្គលេខាគេធ្វើឃាត ។
ពួកគេលើកឡើងពីប្រការគួរឱ្យសង្ស័យមួយទៀតគឺ រថយន្តសង្គ្រោះបន្ទាន់ចេញពីមន្ទីរពេទ្យទៅដល់កន្លែងធ្លាក់យន្តហោះប្រើពេលតែ២០នាទីប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែពេលត្រឡប់មកវិញប្រើពេលរហូតដល់៣ម៉ោង តើគេយកសពលោកអគ្គលេខាធិការទៅណា? ធ្វើអ្វីខ្លះ? គណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតដំបូងមានតែមួយគឺគណៈកម្មការរបស់មូលដ្ឋាន ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកគេបញ្ឈប់ក្រុមនោះប្តូរឱ្យពីរក្រុមទៀតធ្វើការជំនួសវិញ គឺមួយក្រុមមានលក្ខណៈជាអន្តរជាតិដឹកនាំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ឯក្រុមទីពីរជារបស់ប្រទេសស៊ុយអែត ។ រយៈពេលផ្អាកការងារដើម្បីទុកលទ្ធភាពឱ្យក្រុមស៊ើបអង្កេតថ្មីទាំងពីរក្រុមនោះ គ្រប់ស្លាកស្នាមជំនួយដល់ការស៊ើបអង្កេតត្រូវគេបំបាត់ចោលអស់រលីង ។
តួយន្តហោះដែលមានទម្ងន់២៧តោន ប្រមូលវិញឃើញសល់តែ១ភាគ១០ប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកស៊ើបអង្កេតជនជាតិស៊ុយអែតម្នាក់ឈ្មោះDanielson សម្គាល់ឃើញមានស្នាមធ្លុះ២កន្លែងលើបំណែកយន្តហោះមួយផ្ទាំងមុនពេលគេយកវាទៅស្ល ។ ស្នាមធ្លុះពីរកន្លែងនោះប្រហែលជាស្នាមត្រូវគ្រាប់កាំភ្លើង ប៉ុន្តែគួរឱ្យស្តាយដែលគ្មានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ពិនិត្យពិច័យ ព្រោះគេប្រញាប់យកទៅស្លពេក ។
ទោះដូច្នេះក្តី ការស៊ើបអង្កេតផ្លូវការពេលនោះបានលើកឡើងនូវសម្តីសាក្សីដែរ ដែលនិយាយថា ឃើញមានយន្តហោះមួយគ្រឿងទៀតហោះខ្ពស់ចំពីលើយន្តហោះCD-៦ដែលត្រូវធ្លាក់។ រឿងវ៉ាវទាំងនេះធ្វើឱ្យលោកសមាជិកាបណ្ឌិតសភាSusan Williams លើកជាសំណួរក្នុងសៀវភៅរបស់គាត់ថា ហេតុម៉េចរាល់ការស៊ើបអង្កេតផ្លូវការមិនរវីរវល់ផ្ទៀងផ្ទាត់រូបថតគួរឱ្យសង្ស័យក្នុងហេតុការណ៍នេះ? គាត់អះអាងថាក្នុងករណីខ្លះរូបថតមួយចំនួនត្រូវគេក្លែងបន្លំទៀតផង។ ដូច្នេះមានការបិទបាំងការពិតហើយ។
លោកស្រីសមាជិកាបណ្ឌិតសភារូបនេះ ដែលយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើមរណភាពរបស់លោកអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិដាកហាំម៉ាហ្សូល បានសង្កត់ធ្ងន់លើ៣ចំណុចគួរឱ្យសង្ស័យបំផុត ពិសេសរូបថតសពលោកអគ្គលេខាត្រូវបានថតតាមរបៀបមិនឱ្យឃើញផ្នែកជុំវិញភ្នែកខាងស្តាំ ។ នេះមិនមែនបានសេចក្តីថា គេលាក់បាំងស្នាមរបួសមួយគឺស្នាមរបួសដែលផ្តាច់ជីវិតលោកអគ្គលេខាធិការ។ ជនតែម្នាក់គត់ដែលគេឃើញនៅរស់ក្រោយធ្លាក់យន្តហោះគឺHarold Julian ។
ពេលដឹងខ្លួនដំបូងក្នុងមន្ទីរពេទ្យHarold Julian បាននិយាយពីស្នូរផ្ទុះមុនពេលយន្តហោះធ្លាក់ ។ ប៉ុន្តែសម្តីHarold Julianមិនត្រូវបានគេបញ្ចូលក្នុងរបាយការណ៍ទេ ដោយគេសំអាងថាសម្តីមនុស្សនិយាយនៅពេលរបួសធ្ងន់ពុំអាចយកជាការ បាន។ ប៉ុន្តែលោកស្រីSusan Williams រកបានរបាយការណ៍មួយរបស់វេជ្ជបណ្ឌិតម្នាក់ដែលអះអាងច្បាស់ថា Harold Julian ពេលនេះថ្វីបើរបួសធ្ងន់តែស្មារតីនៅភ្លឺស្វាងល្អធម្មតា។ មន្ត្រីផ្នែកចារកម្មអាមេរិកម្នាក់ដែលធ្វើការក្នុងស្ថានីយចាត់ចែងរលកសំឡេងនៅកោះSip និយាយថា ខ្លួនបានឮសំឡេងខ្សែអាត់ចេញពីបន្ទប់បើកបរនៅNdola ។
ក្នុងនោះសំឡេងអាកាសយានិកម្នាក់រាយការណ៍ពីកិច្ចការរបស់ខ្លួនដែលបានចូលកៀកយន្តហោះ DC-៦ដឹកលោកដាកហាំម៉ាហ្សូល បន្ទាប់មកឮស្នូរកាំភ្លើងមួយគ្រាប់រួចហើយឮសំឡេងអាកាសយានិកដដែលរូបនោះស្រែកឡើង«ខ្ញុំបាញ់ត្រូវវាហើយ»។ លោកស្រីSusan William អះអាងប្រាប់BBC«ថ្វីបើពេលនោះគេមិនឃើញមានផ្សែងគ្រាប់កាំភ្លើងមែន តែមានភស្តុតាងជាច្រើនជួយឱ្យដឹងបានថា យន្តហោះDC-៦ពិតជាត្រូវបាញ់ទម្លាក់ដោយយន្តហោះអាថ៌កំបាំងមួយគ្រឿងផ្សេងទៀត មិនមែនវាធ្លាក់ដោយសារឧប្បត្តិហេតុចៃដន្យទេ»។
តាមការយល់ឃើញរបស់គាត់ មានមនុស្សជាច្រើនមានចេតនារារាំងមិនឱ្យលោកអគ្គលេខាធិការ និងមេដឹកនាំផ្តាច់ខ្លួនម៉យត្ស៊ិបេសម្រេចបានកិច្ចព្រមព្រៀងតាមរយៈការចរចាទល់មុខគ្នា ។ គាត់និយាយយោងសម្តីអ្នកឯកទេសថា យន្តហោះDC-៦កំពុងបន្ទាបខ្លួនកណ្តាលរាត្រីខាងខ្នើតមានពន្លឺព្រះចន្ទចាំងច្បាស់យ៉ាងនេះ ស្រួលបាញ់ប្រហារណាស់ ឱ្យតែដៃត្រង់ចំណាយគ្រាប់កាំភ្លើងត្រឹមមួយគ្រាប់សម្រេចផលភ្លាម ។
ទាំងលោកស្រីSusan Willaims ទាំងKnut ក្មួយប្រុសលោកដាកហាំម៉ាហ្សូល បានរួមគ្នាអំពាវនាវសុំឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតរឿងនេះឡើងវិញដោយធ្វើយ៉ាងល្អិតល្អន់ និងស្មោះត្រង់។ មិនមែនតែជនពីរនាក់នេះទេ មនុស្សជាច្រើនក្នុងពិភពលោកសុទ្ធតែចង់រកឱ្យឃើញការពិត តើអានុភាពណាខ្លះរួមដៃគ្នាប្រល័យជីវិតបុរសដែលគេហៅថាកូឡុមបូសម័យទំនើបរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិរូបនេះ ។ តើអាចមានការស៊ើបអង្កេតដ៏ត្រឹមត្រូវឡើងវិញតាមសំណូមពរខាងលើទេ? តាមមើលប្រហែលគ្មានសង្ឃឹមឡើយ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ