ខ្ញុំមានការរំខានក្នុងចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះអត្ថបទដែលបានផ្សាយក្នុងទំព័រកាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍របស់ថៃ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ឧសភា ឆ្នាំ២០១១ ក្រោមចំណងជើងថា «ការបា.ញ់គ្នានៅទល់ដែនបានពន្យារពេលបោសសំអាតមីន» ហើយបានផ្សាយថា …ទំនាស់ព្រំដែន និងបញ្ហាខ្សែព្រំដែនមិនច្បាស់លាស់ បានធ្វើឱ្យកិច្ចប្រតិបត្តិការបោសសំអាតមីនពន្យារពេល
ខ្ញុំមានការរំខានក្នុងចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះអត្ថបទដែលបានផ្សាយក្នុងទំព័រកាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍របស់ថៃ កាលពីថ្ងៃទី១៦ ឧសភា ឆ្នាំ២០១១ ក្រោមចំណងជើងថា «ការបាញ់គ្នានៅទល់ដែនបានពន្យារពេលបោសសំអាតមីន» ហើយបានផ្សាយថា …ទំនាស់ព្រំដែន និងបញ្ហាខ្សែព្រំដែនមិនច្បាស់លាស់ បានធ្វើឱ្យកិច្ចប្រតិបត្តិការបោសសំអាតមីនពន្យារពេល ។ ការលើកឡើងនេះ គឺ យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គភាពមជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនថៃហៅថា «ធីម៉ាក់» ដែលជាអង្គការស្ថិតក្រោមអគ្គបញ្ជាការកងយោធពលភូមិន្ទថៃ ។
កាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍បានបន្ថែមទៀតថា «គម្រោងដោះមីនលើទំហំដីចំការមីនចំនួន៣,៦៣លានម៉ែត្រក្រឡា ដែលបានគ្រោងទុកចាប់ពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១០ ដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០១១ នោះ គឺដោះមីនបានតែ១,៥៥លានម៉ែត្រក្រឡាប៉ុណ្ណោះ ដោយបន្សល់ទុកទំហំដី២,០៧លានម៉ែត្រក្រឡាទៀត ជាកន្លែងគ្មានសុវត្ថិភាព ។
បើពិនិត្យតាមរបាយការណ៍របស់ធីម៉ាក់ ដែលបានដាក់ជូនដល់អង្គការត្រួតពិនិត្យមីនអន្តរជាតិ Landmine Monitor របស់ ICBL នៅថ្ងៃទី១៨ តុលា ឆ្នាំ២០១០ បានឱ្យដឹងថា ប្រទេសថៃបានធ្វើកិច្ចប្រតិបត្តិការបោសសំអាតមីនសម្រេចបាន២,៥៥លានម៉ែត្រក្រឡា ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ឬជាង២,៥គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ក្នុងនោះថៃបានប្រកាសថា សមិទ្ធផលរបស់ខ្លួនបានកើនជាង៧០ភាគរយ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០០៨ ។
ប៉ុន្តែបើយើងពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់លាស់នោះឃើញថា វាផ្ទុយស្រឡះទៅនឹងអ្វីដែលប្រទេសថៃបានធ្វើផែនការឆ្លើយតបទៅនឹងសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីការហាមប្រាមការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្ស ឬអនុសញ្ញាអូតាវ៉ា Mine Ban Treaty ឬ Ottawa Convention ស្តីពីការស្នើសុំពន្យារពេល Extension Request ដែលមានចែងក្នុងមាត្រា៥ គឺថៃបានប្តេជ្ញាបោសសំអាតមីនក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ឱ្យបានសម្រេចគោលដៅប្រមាណ៤៣លានម៉ែត្រក្រឡា ។
នៅឆ្នាំ២០១០ ថៃបានសន្យានឹងអង្គការអនុសញ្ញាអន្តរជាតិថា ខ្លួននឹងត្រូវបោសសំអាតមីនឱ្យបាន៤៣.២៨០.៧៦៨ម៉ែត្រក្រឡា (ជាង៤៣លានម៉ែត្រការ៉េ) ។ បើគេពិចារណាឱ្យបានសមហេតុផលនោះ សូម្បីតែក្មេងតូចថ្នាក់បឋមសិក្សាក៏យល់ថា ក្នុង១ឆ្នាំ បើដោះមីនបាន៤៣.២៨០.៧៦៨ម៉ែត្រក្រឡានោះ ដូចនេះក្នុងរយៈពេល៦ខែ ឬកន្លងឆ្នាំ (ពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១០ ដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០១១) គេត្រូវបោសសំអាតមីនឱ្យបានផ្ទៃដីពាក់កណ្តាល គឺ ចំនួន២១.៦៤០.៣៨៤ម៉ែត្រក្រឡា ពុំមែន៣.៦៣០.០០០ម៉ែត្រក្រឡា (ឬ៣,៦៣លាន) ដូចការលើកឡើងក្នុងកាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍នោះទេ។
តាមមាត្រា៥ នៃអនុសញ្ញាហាមប្រាមការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនបានចែងថា «រដ្ឋភាគីត្រូវមានកាតព្វកិច្ចកម្ទេចគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្សឱ្យអស់ ឱ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន តែមិនឱ្យហួសពីរយៈពេល១០ឆ្នាំ ។ បើរដ្ឋភាគីណាមួយពុំអាចបោសសំអាតគ្រាប់មីនទាំងអស់ក្នុងដែនដីដែលខ្លួនកាន់កាប់នោះ អាចសុំស្នើពន្យារពេលបានរហូតដល់១០ឆ្នាំទៀត ។
ប្រទេសថៃ បានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិក្នុងថ្ងៃព្រមគ្នាជាមួយនឹងកម្ពុជាដែរ ដែលបានប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងអូតាវ៉ា ប្រទេសកាណាដា កាលពីថ្ងៃទី៣ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៧ ។ ដូចនេះ ថៃនិងកម្ពុជាត្រូវមានកាតព្វកិច្ចប្រតិបត្តិតាមច្បាប់អន្តរជាតិនេះ ។ ក្នុងន័យនេះ ប្រទេសថៃបានបង្កើតអង្គការសកម្មភាពកម្ចាត់មីនជាតិរបស់គេមួយឈ្មោះថា «មជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនថៃ ឬធីម៉ាក់» ដែលស្ថិតនៅក្រោមឆត្ររបស់ក្រសួងការពារជាតិ ។
ដោយឡែក កម្ពុជាមានប្រវត្តិខុសពីថៃ ដោយកម្ពុជាត្រូវបានពិភពលោកជួយដោះស្រាយបញ្ហាសង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃរាប់ទសវត្សមក តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ។ ដើម្បីធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍ជនភៀសខ្លួន និងភៀសសឹកឱ្យមានសុវត្ថិភាព កងកម្លាំងអង្គការសហប្រជាជាតិបានជួយជ្រោមជ្រែងកម្ពុជា ជាដំបូងគឺ បោសសំអាតមីនដែលកប់ក្នុងដីស្ទើរតែពាសពេញផ្ទៃប្រទេស និងតាមព្រំប្រទល់ដែនខ្មែរ-ថៃ ។ អង្គការសហប្រជាជាតិ-អ៊ុនតាក់ បានជួយបង្កើតអង្គការបោសសំអាតមីនកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៩២ ដែលឱ្យឈ្មោះថា «មជ្ឈមណ្ឌលសកម្មភាពកម្ចាត់មីនកម្ពុជា ហៅថា ស៊ីម៉ាក់» ។
រាប់សិបប្រទេសក្នុងពិភពលោកបានបញ្ជូនក្រុមអ្នកឯកទេសយោធាផ្នែកបោសសំអាតមីនមកកម្ពុជា ដើម្បីជួយបង្វឹកដល់អតីតយោធាខ្មែររាប់ពាន់នាក់ឱ្យមានជំនាញចេះដោះ និងកម្ទេចគ្រាប់មីន និងគ្រាប់មិនទាន់ផ្ទុះ ។ អង្គការជំនាញអន្តរជាតិមួយចំនួនទៀត ដូចជា ហាឡូត្រាស (HALO-Trust) មែឃ (MAG) និងអ៊ិន.ភី.អេ (NPA) ក៏បានចូលមកជួយធ្វើកិច្ចប្រតិបត្តិការបោសសំអាតមីនចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩២ មកដែរ ។
ពិភពលោកបានពិនិត្យឃើញថា កម្ពុជា ថ្វីដ្បិតតែបច្ចុប្បន្ននៅជាប់ឈ្មោះថា ជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានគ្រោះថ្នាក់មីនច្រើនជាងគេក៏ដោយ ក៏ពិភពលោកបានចាប់អារម្មណ៍ពិសេសទៅលើកិច្ចខំប្រឹងប្រែងរបស់កម្ពុជា រួមគ្នាជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩២ មកទល់បច្ចុប្បន្នសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផលដ៏ធំធេងដោយបានបោសសំអាត និងកម្ទេចគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្សគ្រប់ប្រភេទបានរហូតដល់ជិត១លានគ្រាប់ និងបានប្រគល់ដីជូនប្រជាជនក្រីក្រ ដែលគ្មានដីធ្លី-ភូមិករ ឱ្យធ្វើស្រែចម្ការបានរាប់សែនហិកតា និងបានតាំងទីលំនៅថ្មីប្រកបដោយសុវត្ថិភាព រហូតបានទទួលការរីកចម្រើនដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ហើយបានក្លាយទៅជាព្រំដែនសន្តិភាពនិងអភិវឌ្ឍន៍ ។
ប៉ុន្តែជាអកុសលថ្មីៗនេះ អ្នកភូមិក្រីក្រខ្មែរមួយចំនួនបានបន្តទទួលនូវការរងគ្រោះពីអំពើរំលោភរបស់ថៃលើមូលដ្ឋានគ្រឹះច្បាប់អន្តរជាតិ ដែលបានសម្រេចដោយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ ទទួលស្គាល់ផែនទី និងខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ ដែលកំណត់ដោយគណៈកម្មការចម្រុះបារាំង-សៀម នាឆ្នាំ១៩០៤ និងឆ្នាំ១៩០៧ ។
នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១១ ពិភពលោកនៅតែឮសូរសម្រែកទ្រហោយំរបស់ប្រជាជនខ្មែររាប់ម៉ឺននាក់ដែលកំពុងតែតាំងទីលំនៅ ដោយសារការបង្កសង្គ្រាមពីសំណាក់ពួកឈ្លានពានថៃទៅវិញ។ ពួកគេស្រែកថា «តើការទុក្ខវេទនារបស់ពួកគេ បន្តរយៈពេលរាប់ទសវត្សមកហើយនោះ វាគ្រប់គ្រាន់ហើយឬនៅ?» ដែលផ្ទុយស្រឡះពីការស្រែកដង្ហោយរបស់ថៃឱ្យគេឃើញ ដោយបញ្ចេញទឹកភ្នែកបែបក្រពើយំ នៅឯនាយម្ខាងខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនអន្តរជាតិថា «ការបាញ់គ្នានៅព្រំដែនបានពន្យារពេលបន្ទច់បង្អាក់កិច្ចប្រតិបត្តិការបោសសំអាតមីន»…ទៅវិញ!?
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ កងកម្លាំងឧទ្ទាមខ្មែរទាំងបីក្រុម (FUNCINPEC, KPNLF និង DK កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ) បានប្រើប្រាស់ទឹកដីធ្វើជាមូលដ្ឋាននៅតាមព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយរដ្ឋកម្ពុជា ។ ជាការពិតណាស់ ថៃក៏ដូចជាប្រទេសនានាក្នុងពិភពលោកដែរ មិនអាចអនុញ្ញាតឱ្យពួកឧទ្ទាមណាប្រើប្រាស់ទឹកដីក្រោមអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនឡើយ ទោះបីតែមួយសង្ទីម៉ែត្រក៏ពុំបានដែរ។
ដើម្បីការពារមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ពួកកងកម្លាំងឧទ្ទាមខ្មែរបានប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្សបង្កប់គ្រប់ទីកន្លែងទាំងក្នុងប្រទេស និងតាមបណ្តោយព្រំដែនរាប់រយគីឡូម៉ែត្ររបស់ខ្មែរ ។ យ៉ាងដូចនេះហើយ បានជាពិភពលោកទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជាជាប្រទេសមួយដែលរងគ្រោះដោយសារគ្រាន់មីនធ្ងន់ធ្ងរជាងគេ ។ គ្រាប់មីនរាប់លានគ្រាប់បានគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតមនុស្ស បានសម្លាប់ និងធ្វើឱ្យពិការប្រជាជនរាប់សែននាក់ ។
បើគេមើលបញ្ហាបែបនេះនៅប្រទេសថៃវិញ វាខុសគ្នាស្រឡះ វាគឺជាការឈ្លានពានរបស់ថៃ បាញ់គ្នានៅលើភូមិសាស្ត្រព្រំដែន តែ២-៣កន្លែង ហើយគេស្រែកថា វារំខានដល់ការដោះមីន!?
យោងតាមការស្រាវជ្រាវកម្រិតមួយ (Level-Survey) ថៃបានប្រកាសថា ទំហំដីដែលប៉ះពាល់ដោយសារមីនមានទំហំ២.៥៥៧គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ។ របាយការណ៍បញ្ជាក់ថា ដោយសារតែបច្ចេកទេសថ្មីរបស់ខ្លួនដែលឱ្យឈ្មោះថា «បច្ចេកទេសរំដោះដី “Land Release Methods” បានកាត់បន្ថយផ្ទៃដីដែលយល់ថា មានគ្រោះថ្នាក់បានដល់១.២៨៩,១៨គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ហើយផ្ទៃដីប្រមាណ៦០០គីឡូម៉ែត្រក្រឡាទៀត ត្រូវបានប្រកាសថា ជា «ចម្ការមីនពិត-Real Minefields” ។ នៅឆ្នាំ២០០៩ តាមរបាយការណ៍បានឱ្យដឹងថា ថៃបានរំដោះមីនបានតែ២,៥៤គីឡូម៉ែត្រក្រឡាប៉ុណ្ណោះ លើទំហំដីដែលជាចម្ការមីនពិត បានកម្ទេចចោលគ្រាប់មីនចំនួន៣.២០០គ្រាប់ ។
តើថៃជាប្រទេសដែលមានបញ្ហាមីនពិត ឬក៏ភូតភរគេទេ? ដែលកាលណោះ (១៩៧៩…) ថៃបានប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនមួយចំនួនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីការពារខ្សែព្រំដែនរបស់ខ្លួនទប់ទល់នឹងការរត់ចូលក្នុងទឹកដីខ្លួនដោយខុសច្បាប់ ពីសំណាក់ពួកឧទ្ទាមខ្មែរ។ ការពិត បើថៃជាប្រទេសដែលរងគ្រោះដោយសារមីនមែននោះ ហេតុអ្វីក៏ថៃមិនបោសសំអាតមីនលើផ្ទៃដីដ៏ធំធេងដោយខ្លួនឯងនោះទៅ? ហេតុអ្វីក៏នៅទទូចសុំជំនួយអន្តរជាតិក្នុងពេលដែលខ្លួនបានប្រកាសជាញឹកញាប់ថា ខ្លួនជាប្រទេសអ្នកផ្តល់ជំនួយក្នុងតំបន់ដែរនោះ? បើថៃនៅតែធ្វើរបាយការណ៍ថា ខ្លួននៅតែដោះមីនបាន២ ឬ៣គីឡូម៉ែត្រ ក្នុងមួយឆ្នាំនោះ ថៃត្រូវចំណាយពេលប្រមាណ២០០ឆ្នាំទៀត ទើបបោសសំអាតមីនអស់? តើមានការ លាក់លៀមអ្វីពីក្រោយបញ្ហានេះ ឬក៏នេះគេហៅថា ល្បិច «ចំណេះជិះកឯង?»៕
ការវិភាគក្នុងអត្ថបទនេះ គឺជាទស្សនៈរបស់អ្នកនិពន្ធសុទ្ធសាធ
ចែករំលែកព័តមាននេះ