ជិងហ្គិសខាន ជាស្តេចដ៏ខ្លាំងពូកែខាងយុទ្ធសាស្ត្រសង្គ្រាមដែលត្រូវគេចារឹកឈ្មោះទុកក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រលោក ព្រោះការដើរពនេចរប្រមែប្រមូលជនជាតិភាគតិចនៅតាមតំបន់ជនបទ ផ្សេងៗ រហូតពង្រីកទឹកដីចាប់ពីប៉ែកខាងកើតទៅដល់ទិសខាងលិចនោះ ចាត់ទុកជាមហាវីរកម្មដ៏មហាលំបាកដែលកម្រនឹងរកកំពូលអ្នកដឹកនាំផ្នែកយោធាក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមកធ្វើឱ្យបានដូចជាស្តេចអង្គនេះណាស់ ។ គេនាំគ្នានិយាយថា ប្រសិនបើកុំតែព្រះអង្គឆាប់ចូលទិវង្គតមុន ចម្បាំងចុងក្រោយក្នុងការដណ្តើមយកប្រទេសចិនទេនោះ ម្ល៉េះសមទ្រង់ត្រូវគេផ្តល់រហស្សនាមថាជា «ស្តេចចក្រពត្តិលើពិភពលោក» ទៅហើយ ។
កំណើតរបស់មហាចក្រពត្តិ
«បុគ្គលខ្លាំង អ្នកធ្វើឱ្យរង្គើប្រវត្តិសាស្ត្រលោក» សៀវភៅដែលរៀបរៀងដោយលោកគឹម ចាន់ណា និទានថា ជិងហ្គិង ខាន មានឈ្មោះដើមថា «តែមួជិន» មានកំណើតនៅតំបន់ក្បែរមាត់ទន្លេអូណន ។ បិតារបស់តែមួជិន ជាមេកុលសម្ព័ន្ធម៉ុងហ្គោល បាត់បង់ជីវិតដោយសារកុលសម្ព័ន្ធជាសត្រូវលួចដាក់ថ្នាំបំពុល កាលតែមួជិន ទើបតែមានអាយុបាន៩ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ដែលធ្វើឱ្យសមាជិកកុលសម្ព័ន្ធស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរត់គេចខ្លួនចោលអស់។ តែមួជិន ត្រូវដើរពនេចរ និងបង្រួបបង្រួមជាតិកុលសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួនសាជាថ្មី ហើយក៏បានក្លាយទៅជាមេដឹកនាំកុលសម្ព័ន្ធម៉ុងហ្គោលនៅអាយុ១២ឆ្នាំ ។ ក្រោយមកមិនយូរប៉ុន្មានក៏ត្រូវដើរធ្វើសង្គ្រាមជាមួយក្រុមកុលសម្ព័ន្ធ ផ្សេងៗ ដែលនៅ ក្បែរៗទឹកដីរបស់ខ្លួនអស់រយៈកាលជិត៣០ឆ្នាំ រហូតបានទទួលជ័យជម្នះលើគ្រប់ស្រុកតំបន់ ហើយត្រូវបានគេលើកឱ្យដឹកនាំជនជាតិម៉ុងហ្គោលទាំងអស់ក្រោមឈ្មោះថា ជិងហ្គិស ខាន ដែលមានន័យថា «ស្តេចចក្រពត្តិដ៏អស្ចារ្យ» ។
គោលការណ៍គ្រប់គ្រងទឹកដី
នៅពេលបង្រួបបង្រួមជនជាតិម៉ុងហ្គោល បានហើយ ជិងហ្គិស ខាន បានបង្កើតច្បាប់គ្រប់គ្រងក្រុមកុលសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួនមានដូចជាហាមចាប់ជម្រិតស្ត្រីភេទ ហាមលួចសត្វពាហនៈ បើមានសត្វពាហានៈរបស់នរណាម្នាក់ត្រូវបាត់ប្រជាជនក្នុងកុលសម្ព័ន្ធជាមួយគ្នាត្រូវនាំគ្នាជួយរកយកមកឱ្យម្ចាស់វិញឱ្យបាន ចោរលួចត្រូវទទួលទោសប្រហារជីវិត ហាមបរបាញ់សត្វនៅក្នុងអំឡុងខែមីនា និងខែតុលា ព្រោះស្ថិតនៅក្នុងរដូវសត្វបន្តពូជ ។ បុគ្គលទាំងងឡាយមានសិទ្ធិគោរពសាសនា រៀងៗខ្លួនដោយពុំចាំបាច់ជឿលើសាសនាណាតែមួយឡើយ ។ គ្រប់កុលសម្ព័ន្ធដែលស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ជិងហ្គិស ខាន ត្រូវមានមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនដែលមេដឹកនាំ នីមួយៗត្រូវតែងតាំងដោយប្រជាជនក្នុងកុលសម្ព័ន្ធជាអ្នកជ្រើសរើស ។ អ្វីទាំងនេះបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា ព្រះអង្គមិនបានប្រើអំណាចផ្តាច់ការក្នុងការគ្រប់គ្រងឡើយ ផ្ទុយទៅវិញព្រះអង្គផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពដល់ប្រជារាស្ត្រក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ទ្រង់ ដោយទទួលស្គាល់អំពីធម្មជាតិរបស់មនុស្ស ផ្តល់សិទ្ធិដល់ស្ត្រីភេទដើរតាមមាគ៌៌ាប្រជាធិបតេយ្យ និងមានទស្សនវិស័យវែងឆ្ងាយ ។
ការពង្រីកទឹកដី
នៅពេលទឹកដីម៉ុងហ្គោល បានក្លាយទៅជាអាណាចក្រមួយដ៏រឹងមាំហើយ ជិងហ្គិស ខាន ក៏មានព្រះតម្រិះក្នុងការពង្រីកទឹកដី ថ្មីៗបន្ថែម ដែលគឺជាយុទ្ធសាស្ត្រតភ្ជាប់ការទាក់ទងជំនួញរវាងដែនដីលោកខាងកើត និងលោកខាងលិចឱ្យជាប់គ្នា ។ ទឹកដីដំបូងបង្អស់ដែលស្តេចជិងហ្គិស ខាន ចង់ដណ្តើមយក គឺប្រទេសចិន ឬដែនដីកាតៃ (Cathay-ជាឈ្មោះប្រទេសចិននៅក្នុងសម័យនោះ) ដែលជាប្រទេសដ៏រុងរឿង និងសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិ ។
ការវាយលុកដណ្តើមទឹកដីនេះត្រូវឆ្លងកាត់តាមសមុទ្រខ្សាច់កូប៊ី ជាសមុទ្រខ្សាច់មរណៈ និងត្រូវប្រឈមមុខជាមួយកងកម្លាំងទ័ពដែលមានចំនួនច្រើនជាងខ្លួនឯងដល់ទៅពីរដង ។ ទោះបីជាអាកាសធាតុក្តៅហួតហែង ខ្វះខាតទឹក និងមធ្យោបាយសឹកចាញ់ប្រៀបសត្រូវយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ជិងហ្គិស ខាន នៅតែមិនព្រមចុះចាញ់ ឬរួញរាអ្វីឡើយ ។ ការប្រយុទ្ធជាមួយចិនក្នុងគ្រានោះមិនបានធ្វើឱ្យចិនចុះញ៉មទេ ។ ជិងហ្គិស ខាន ត្រូវបង្ខំចិត្តដកកងទ័ពថយវិលត្រឡប់ទៅវិញ ហើយក៏ងាកទៅវាយដណ្តើមចក្រភពខ្វារិស នៅអុីរ៉ាក់ និងអុីរ៉ង់ជំនួសវិញ ហើយវាយលុកបន្តទៅដល់អាមេនី និងរុស្ស៊ី រហូតដណ្តើមយកបានដែនដីមជ្ឈិមបូព៌៌៌ាស្ទើរតែទាំងមូលទៀតផង ។
ជិងហ្គិស ខាន គឺជាបុគ្គលដំបូងដែលគិតពីរបៀបរៀបចំទ័ពជាក្រុម ជាកង ដែលជាមូលដ្ឋានក្នុងការរៀបចំទ័ពរហូតមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន ដែលក្នុង មួយក្រុមៗ១០នាក់ ហើយ១០ក្រុមបានមួយកងរយ…១០កងរយ បានមួយកងពាន់ និង១០កងពាន់ ស្មើនឹងមួយកងពល ដោយឆ្លាស់បញ្ចូលចម្រុះគ្នាច្រើនកុលសម្ព័ន្ធដើម្បីកុំឱ្យមានការប្រមូលផ្តុំគ្នាបង្កអំពើក្បត់ ។
ការវាយលុកមជ្ឈិមបូព៌ា
ការវាយលុកចូលតំបន់ប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌ាពុំមែនជារឿងងាយនោះទេ ព្រោះជិងហ្គិស ខាន ត្រូវប្រយុទ្ធនឹងអរិយធម៌មួយផ្សេងទៀតដែលខ្លួនមិនធ្លាប់ស្គាល់ពីមុន ។ ទឹកដីនោះពោរពេញទៅដោយជនជាតិអារ៉ាប់ពែក្ស និងតួកគី ដែលមានជំនាញខាងចំណេះវិជ្ជា ផ្សេងៗរហូតដល់មានការរីកចម្រើនស្ទើរគ្រប់វិស័យដូចជា តារាសាស្ត្រ គណិតសាស្ត្រ និងផ្នែកកសិកម្ម ដែលប្រសិនបើអាចយកជ័យជម្នះលើកនេះបាន កងទ័ពម៉ុងហ្គោល ក៏នឹងបានជនជាតិទាំងអស់នោះមកធ្វើជាកម្លាំងយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការស្ថាបនាប្រទេសជាតិនិងពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនតទៅមុខទៀត ។
នៅពេលវាយយកបានសម្រេចហើយ កងទ័ពម៉ុងហ្គោលតែងតែសម្លាប់កងទ័ពបច្ចាមិត្តចោលទាំងអស់ បន្ទាប់មកក៏បែងចែកប្រជាជនក្នុងដែនដីនោះទៅតាមមុខជំនាញរបស់គេ ហើយបញ្ជូនយកទៅឱ្យជួយអភិវឌ្ឍប្រទេសម៉ុងហ្គោលី។ ចំណែកអ្នកដែលគ្មានសមត្ថភាពអ្វី គេក៏យកមកឱ្យធ្វើជាទាហានថ្នាក់ទាបរបស់ម៉ុងហ្គោលដែលមានតួនាទីជាអ្នកលីសែង លើកទំនប់ ជីកប្រឡាយ ធ្វើផ្លូវ រកស្បៀង និងធ្វើជាទ័ពជួរមុខឱ្យស្លាប់ជំនួសទ័ពម៉ុងហ្គោលក្នុងសង្គ្រាមដណ្តើមទឹកដីថ្មី។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះព្រះអង្គបញ្ជាឱ្យប្រហារជីវិតអ្នកមានឥទ្ធិពល និងឋានៈខ្ពស់នៅក្នុងប្រទេសនោះចោលឱ្យអស់ ព្រោះអ្នកទាំងនោះអាចនឹងលបលួចប្រមូលផ្តុំកងទ័ពបះបោរប្រឆាំងនឹងព្រះអង្គនៅពេលក្រោយ។
ចាប់ពីពេលនោះមក ជិងហ្គិស ខាន ក៏បង្វែរទិសដៅទៅវាយទន្ទ្រានយកទឹកដីឡាហរ៍ និងប៉េសប៉ាវា ក្នុង គ្រស្តសករាជ ១២២២ រហូតដណ្តើមគ្រប់គ្រងអាណាចក្រចិន និងប្រទេសមជ្ឈិមបូព៌៌ាបានសម្រេច រួមទាំងអាស់តាខាន និងទន្លេដនដែលជាទឹកដីរបស់រុស្ស៊ីផងដែរ ហើយក៏បន្តវាយលុកឆ្លងកាត់ប្រទេសប៊ុលហ្គារី ទៅដល់ភាគខាងជើងនៃប្រទេសរុស្ស៊ីនាក្រុងណុហ្វក្រូដ ក្នុងបំណងប្លន់យកទ្រព្យសម្បត្តិត្រឡប់ទៅប្រទេសម៉ុងហ្គោលវិញ ។
ក្រោយពីទទួលជ័យជម្នះលើដែនដីលោកប៉ែកខាងលិចដោយជិងហ្គិស ខានក៏វិលត្រឡប់ទៅវាយលុកលើទឹកដីភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសចិនដែលធ្លាប់រួចផុតពីក្រញាំដៃកងទ័ពរបស់ខ្លួនកាលពីគ្រាមុនសាជាថ្មីម្តងទៀត ។
យុទ្ធសាស្ដ្រក្នុងការធ្វើសង្គ្រាម
ចំណុចពិសេសរបស់កងទ័ព ម៉ុងហ្គោល គឺគេមិនខ្លាចនឹងវាយលុកទៅលើសត្រូវណា ឡើយ ។ ពួកគេជាកងទ័ពដែលមានវិន័យយ៉ាងល្អ និងមានភាពអត់ធ្មត់ខ្ពស់បំផុត ។ មានខ្លះរហូតនិយាយថា កងព័ទម៉ុងហ្គោលអាចធ្វើដំណើរបាន២ទៅ៣ថ្ងៃ ដោយមិនបាច់ឈប់ទទួលទានអាហារអ្វីឡើយ និងប្រសិនបើហេវហត់ខ្លាំងពេក គេគ្រាន់តែវះសរសៃកសេះមកបឺតជញ្ជក់ឈាមឱ្យល្មមអាចនឹងរស់បានសិន ហើយក៏បិទភ្ជិតមុខរបួសឱ្យសេះវិញក៏ជាការស្រេច ។
ស្ដេចជិងហ្គិស ខាន គឺជាក្សត្រដែលច្រើនប្រើនយោបាយចិត្តសាស្ត្រក្នុងការធ្វើសង្គ្រាម ដូចជាបង្កើតព័ត៌មានចចាមអារ៉ាម បំភិតបំភ័យធ្វើឱ្យសត្រូវភ័យខ្លាច ជ្រួលច្របល់ជាមុន ទើបវាយលុកពីកងទ័ពរបស់ខ្លួន ។ ម្យ៉ាងទៀតព្រះអង្គមិនដែលខ្វល់ទៅលើរឿងអ្វីទេ ទោះបីជាប្រើវិធីណាក៏ដោយ គឺធ្វើម៉េចឱ្យតែឈ្នះ ដូចជាប្រើអ្នកស្រុកឱ្យរត់ពីមុខទ័ពដើម្បីធ្វើឱ្យសត្រូវច្របូកច្របល់ ប្រើវិធីវាយសម្រុកយ៉ាងលឿនកុំឱ្យសត្រូវរៀបចំខ្លួនទាន់ បំបែកបំបាក់សាមគ្គីផ្ទៃក្នុង និងឃោសនាបញ្ចុះបញ្ចូលថា ខ្លួនគឺមនុស្សដ៏កាចសាហាវ និងជាអាទិទេពសង្គ្រាមដែលទទួលបញ្ជាពីព្រះជាម្ចាស់…ធ្វើឱ្យកងទ័ពសត្រូវភ័យខ្លាចលស់ព្រលឹង រហូតសុខចិត្តចុះញ៉មអស់ជាច្រើនអាណាចក្រ ។
ការសោយទិវង្គត
នៅរយៈពេលចុងក្រោយរបស់ខ្លួន ជិនហ្គិស ខាន ព្យាយាមវាយលុកទៅកាន់តំបន់ភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសចិន ។ ប៉ុន្ដែដោយនៅភូមិភាគខាងត្បូងអាកាសធាតុកាន់តែក្តៅទៅៗ ធ្វើឱ្យកងទ័ពម៉ុងហ្គោលដែលធ្លាប់តែ សាំុជាមួយអាកាសត្រជាក់ប្រែក្លាយទៅជាល្ហិតល្ហៃអស់កម្លាំងជាខ្លាំង។ ចំណែកជិនហ្គិស ខាន ក៏ធ្លាក់ខ្លួនឈឺអស់ព្រះជន្មក្រោយពេលទទួលជ័យជម្នះលើដែនដីភាគខាងត្បូងរួចហើយ ។ ប៉ុន្ដែគេបានលាក់ព័ត៌មាននេះយ៉ាងជិត ដើម្បីកុំឱ្យកងទ័ពបាក់ទឹកចិត្ត ឬបង្កជាចលនាក្បត់អ្វីឡើង រហូតទាល់តែបានតែងតាំងរាជទាយាទឱ្យដឹកនាំបន្តតាមសម្រួលសិន និងបន្ទាប់ពីចាត់ចែងក្បួនដង្ហែបញ្ចុះសព ជិនហ្គិស ខាន រួចស្រេចបាច់អស់ហើយ គេក៏សម្លាប់អ្នកចូលរួមបញ្ចុះសពនោះចោលទាំងអស់រហូតគា្មនអ្នកណាម្នាក់ដឹងថា សពរបស់ស្ដេចចក្រពត្ដិអង្គនេះបញ្ចុះនៅទីណាទេ ។ ប៉ុន្តែគេមានជំនឿថា ព្រះសពមិនបានបញ្ចុះនៅទីណាឆ្ងាយពីទឹកដីម៉ុងហ្គោលី ជាទីកំណើតរបស់ព្រះអង្គឡើយ ។
ក្រោយពីអាណាចក្រ ជិងហ្គិស ខាន ត្រូវរលំរលាយមកជនជាតិអឺរ៉ុបក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ស្តារកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធស្តារផ្នែកមុខវិជ្ជាចំណេះដឹង និងបណ្តុះមនសិការជាតិឡើងវិញរហូតកើតមានជាសម័យរ៉ឺណេស្សង់ (Renaissance) ដ៏រុងរឿងដោយប្រកាន់យកជំហរប្រជាធិបតេយ្យ និងចំណេះវិជ្ជាពីជនជាតិអារ៉ាប់ដែលឆ្លងកាត់សម័យ ជិងហ្គិស ខាន ចូលទៅគ្រប់គ្រងយកមកធ្វើជាមូលដ្ឋាន ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ