ម្យ៉ាងទៀតបើផ្អែកទៅលើប្រសាសន៍របស់លោកសាស្ត្រចារ្យឡុច ផ្លែង ក៏ដូចជាអស់លោកសាស្ត្រចារ្យ អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរច្រើនទៀត ដែលតែងតែពោលថា ស្នាដៃរឿងរាមកេរ្តិ៍ត្រូវបាននិពន្ធឡើងដោយអ្នកនិពន្ធ
ម្យ៉ាងទៀតបើផ្អែកទៅលើប្រសាសន៍របស់លោកសាស្ត្រចារ្យឡុច ផ្លែង ក៏ដូចជាអស់លោកសាស្ត្រចារ្យ អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរច្រើនទៀត ដែលតែងតែពោលថា ស្នាដៃរឿងរាមកេរ្តិ៍ត្រូវបាននិពន្ធឡើងដោយអ្នកនិពន្ធមិនស្គាល់ឈ្មោះពីរនាក់ខុសគ្នា ពីខ្សែ១ដល់ខ្សែ១០ មានអ្នកនិពន្ធម្នាក់ និងពីខ្សែ៧៥ដល់ខ្សែ៨០ ជាស្នាដៃដែលសរសេរដោយអ្នកនិពន្ធមា្នក់ផ្សេងទៀត ។ រឿងរាមកេរ្តិ៍នេះ ត្រូវតាក់តែងឡើងមួយកំណាត់ប្រហែលជាក្នុងរយៈពេលមុនពេលដែលប្រទេសខ្មែរមានវិបត្តិសាសនា គឺទំនាស់រវាងអ្នកកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ជាមួយនឹងអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា និងមួយកំណាត់ក្រោយទៀត ត្រូវរៀបរៀងក្រោយពេលមានវិបត្តិ ពោលគឺក្នុងភាគចុងក្រោយនៃសម័យអង្គរនោះឯង ។
មតិអស់លោកសាស្ត្រចារ្យ អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរខាងលើនេះ ហាក់ស្របគ្នានឹងមតិពីរខាងដើម ដែលជាពាក្យតំណាល តៗគ្នាដែលលើកយកវិបត្តិទំនាស់សាសនា ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨ និងវិបត្តិរាជវង្ស គឺការប្តូររាជវង្សពីវង្សវរ្ម័ន មកវង្សតាត្រសក់ផ្អែម មកពន្យល់ដើម្បីជាហេតុបញ្ជាក់អំពីការកកើតឡើងនៃទម្រង់ល្ខោនប្រុសនោះ ។
មួយចំណែកទៀត បើយើងសាកល្បងពិនិត្យមើលរូបចម្លាក់លើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរ និងរូបភាពនៃល្ខោនខោល ដែលសេសសល់ដល់យើងសព្វថ្ងៃដូចជា រូបមេទ័ពស្វា និងពលស្វា មេទ័ពយក្ស ឬក៏ចលនាច្បាំងគ្នារវាងទ័ពស្វា និងទ័ពយក្ស សង្កេតឃើញថា មានលក្ខណៈដូចគ្នាស្ទើរតែទាំងអស់ ដែលជាហេតុនាំឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងឯកសារនេះមានគំនិតយល់ស្របថា កាសន្និដ្ឋាន ឬក៏គំនិតរបស់អស់លោកអ្នកប្រាជ្ញ អ្នកស្រាវជ្រាវខាងលើស្តីពីអំពីកាលបរិច្ឆេទកំណើតនៃទម្រង់ល្ខោនខោល ឬល្ខោនប្រុសនេះ ជាការសមរម្យណាស់ ។
ឯចំណុចដ៏វិសេសវិសាលមួយទៀតនោះ គឺការរកឃើញទម្រង់ល្ខោនមួយឈ្មោះថា ភាណី «Bhani» នៅក្នុងសិលាចារឹក K-៩៩ នាសតវត្សរ៍ទី១០ ។ រាំ្ម ឬរមាំភាណី «Rmam Bhani» អ្នករាំភាណីសុទ្ធតែជាសិល្បករ ប្រុសៗ និងត្មោងភាណី «Thmon Bhani» គឺតន្ត្រីករប្រគំគ្រឿងដំ សម្រាប់ល្ខោនភាណីក៏សុទ្ធតែ ប្រុសៗដែរ ។
ពាក្យភាណីនេះ ជាភាសាសំស្ត្រឹត និងបាលីមកពីពាក្យថាភាណៈ ។ បើតាមវចនានុក្រមខ្មែរ ដែលជាស្នាព្រហស្ថរបស់សម្តេចព្រះសង្ឈរាជ ជួន ណាត បោះពុម្ពផ្សាយដោយពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យត្រង់ទំព័រ៨១៨ នោះបានអធិប្បាយថា ភាណៈ ន.(បា) ដំណើរពោល ការនិយាយ ការប្រាប់ ការសូត្រ ។
ម្យ៉ាងទៀត អ្នកស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងឯកសារក៏ឃើញមានទំនៀមមួយទៀត ដែលព្រះរាជវង្សានុវង្សនៃក្សត្រខ្មែរ ទ្រង់បានថែរក្សាទុកយ៉ាងល្អខ្ជាប់ខ្ជួន តាំងពីយូរលង់មកហើយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ គឺពិធីសូត្រភាណយក្សនៅក្នុងបរិវេណព្រះបរមរាជវាំង។ ពិធីនេះត្រូវក្រុមបាគូព្រាហ្មណ៍បុរោហិត «ផ្នែកព្រហ្មញ្ញសាសនា» និងព្រះសង្ឃ »ផ្នែកខាងព្រះពុទ្ធសាសនា» ប្រារព្ធធ្វើឡើងក្នុងរយៈកាលប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ មុនពេលដែលពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីជាតិកម្ពុជាចូលមកដល់។ ពិធីនេះធ្វើឡើងដើម្បីកំចាត់ឧបទ្រពចង្រៃនៃឆ្នាំចាស់ ហើយសុំសិរីសួស្តី សុភមង្គលនៃឆ្នាំថ្មី មានដល់ព្រះនគរ និងប្រជារាស្ត្រកម្ពុជា ដែលគេច្រើនតែហៅថា ពិធីរំដោះគ្រោះព្រះនគរ ។
(នៅមានត)
ចែករំលែកព័តមាននេះ