ការដាក់ឱ្យមានប្រក្រតីកម្មខាងទំនាក់ទំនង ការទូតឡើងវិញរវាងថៃ និងកម្ពុជាក្នុងពេល ថ្មីៗនេះ បានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវរបត់នយោ បាយការទូតវិជ្ជមានថ្មីមួយដែលនឹងផ្ដល់ឱកាស ឱ្យប្រទេសទាំងពីរអាចនិយាយជាមួយគ្នាបាន ក្នុងក្របខណ្ឌទ្វេភាគី ខណៈពេលដែលបញ្ហា ព្រំដែនស្ថិតនៅដាច់ឆ្ងាយពីដំណោះស្រាយមួយ ច្បាស់លាស់នៅឡើយ អាស្រ័យដោយវិបត្ដិ នយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃមិនត្រូវបានបញ្ចប់ និងបញ្ហានយោបាយជាតិនិយមជ្រុលរបស់ថៃ នៅតែជាឧបសគ្គញុះញង់ឱ្យប្រជាជននៃ ប្រទេសទាំងពីរមានអរិយភាពនឹងគ្នាលើការ យល់ដឹងក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រទាក់ទងទៅនឹងព្រំដែន រវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយថៃនៅតែបន្ដធ្វើការ ទាមទារដែនដីដែលថៃហៅថា តំបន់៤,៦គីឡូ ម៉ែត្រក្រឡាដោយផ្អែកលើផែនទីសម្ងាត់ជា ឯកតោភាគីរបស់ខ្លួន ដែលគ្មានតម្លៃខាងច្បាប់ អន្ដរជាតិ ។ ការដោះស្រាយបញ្ហារវាងប្រទេសទាំងពីរ គឺអាស្រ័យលើសុច្ឆន្ទៈរបស់ថៃ តើថៃមានបំណង ពិតប្រាកដឬទេ ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហានេះ ដោយផ្អែកលើយន្ដការទ្វេភាគីដែលមានស្រាប់ ។ ក៏ប៉ុន្ដែចលនាអាវលឿងមានកំលាំង នយោបាយក្នុងសង្គមថៃដ៏ខ្លាំង កំពុងគាបសង្កត់ ឱ្យរដ្ឋបាលអាប់ភីស៊ីតលុបចោលអនុស្សរណៈ នៃការយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០០ ។ ដូច្នេះ ហើយបញ្ហាព្រំដែននៅតែក្លាយជាប្រធានបទដ៏សំខាន់ ជាឧបករណ៍នយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថែ ដែលយើងនិយាយថា យន្ដការទ្វេភាគីកំពុងធ្លាក់ ទៅជាចំណាប់ខ្មាំងនៃនយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃ ខណៈពេលដែលកំណត់ហេតុនៃកិច្ចប្រជុំ៣ របស់គណៈកម្មការចម្រុះកិច្ចការព្រំដែនគោក រវាងប្រទេសទាំង២ សភាថៃ មិនទាន់ផ្ដល់ សច្ចាប័ននៅឡើយ ។
កន្លងមកសារព័ត៌មាន និងអ្នកនយោបាយ ថៃខ្លះបានលើកឡើងដោយខុសឆ្គង ឬក្នុងចេតនាខាងនយោបាយ ដើម្បីបង្វែរការយក ចិត្ដទុកដាក់ពីវិបត្ដិនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ ថាប្រភពនៃការតានតឹងខាងយោធានៅតាម បណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃបង្កើតឡើងដោយ ការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារ ដោយឯកតោ ភាគីហើយ ក្រោយមកទៀតថា ការតានតឹងក្នុង ទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរ កើត ឡើងដោយសារការតែងតាំង លោកថាក់ ស៊ីន ជាទីប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ឋរបស់កម្ពុជា ។ ការលើកឡើងដូច្នេះរបស់សារព័ត៌មានថៃ និងអ្នកនយោបាយថៃខ្លះផ្ទុយពីការពិតទាំងស្រុង ក្នុងចេតនាដើម្បីនិយាយកុហក និងបំភាន់សាធារណជនជាតិ និងអន្ដរជាតិប៉ុណ្ណោះ ។
តាមពិតប្រភពនៃភាពតានតឹងខាងយោធា នៅតាមបណ្ដោយព្រំដែន និងក្នុងទំនាក់ទំនង រវាងប្រទេសទាំងពីរបានកើតចេញពីមូលហេតុ បួនយ៉ាង ៖
ទី១-ការអនុវត្ដនយោបាយជាតិនិយម ជ្រុលរបស់ថៃបង្កើតឱ្យមានការយល់ដឹងមិន ត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ដឹងខុសក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ទាក់ទងទៅនឹងព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ ដឹងខុសនេះហើយ គឺជាប្រភពនៃជម្លោះរវាង ប្រទេសពីរ ។ ការយល់ដឹងខុស ឬការយល់ដឹង មិនត្រឹមត្រូវបានបំផុសឡើងដោយអ្នកនយោ បាយថៃមួយចំនួន និងអ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រថៃខ្លះ ដែលធ្វើល្ងីល្ងើគ្មានការអៀនខ្មាស ចំពោះការ ពិតក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ដែលដូនតារបស់ថៃជំនាន់ មុនបានកសាង និងបន្សល់ទុកឱ្យថៃជំនាន់ ក្រោយនេះ ហើយថៃជំនាន់នេះគួរគប្បីមាន មោទនភាព និងរីករាយនូវអ្វីដែលគេទទួល បានពីដូនតារបស់ពួកគេរហូតមកដល់សព្វ ថ្ងៃនេះ គឺផែនទីឆ្នាំ១៩០៨ និងព្រំដែនច្បាស់លាស់ ស្ថិរភាព និងស្ថាពរ ។ ដូច្នេះប្រជាជនថៃគ្មានហេតុផលណាដែល ត្រូវអនុវត្ដនយោបាយជាតិនិយមជ្រុល ដែល បង្កើតឱ្យមានការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ដឹងខុសក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រទាក់ទងទៅនឹងព្រំដែនរវាងកម្ពុជា និងថៃសោះឡើយ ។ ក៏ប៉ុន្ដែការបង្កើតឱ្យមានការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ដឹងខុសនេះ គឺជាចេតនាខាងនយោបាយរបស់អ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រថៃមួយក្ដាប់តូច និងអ្នកនយោបាយថៃខ្លះ ដែលបានឆ្លៀតឱកាសបង្វែរការយកចិត្ដទុកដាក់ពីវិបត្ដិនយោបាយផ្ទៃក្នុង ដែលកើតឡើងនៅភាគខាងត្បូងមិនអាចរកដំណោះស្រាយបាននៅឡើយ និងបង្វែរការយកចិត្ដទុកដាក់ពីវិបត្ដិនយោបាយកើតឡើងក្រោយពីការទំលាក់លោកថាក់ស៊ីន ចេញពីអំណាចដោយរដ្ឋប្រហារយោធានាថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៦ ហើយក៏បានយកបញ្ហានេះដើម្បីធ្វើឧបករណ៍នយោបាយដើម្បីអំណាច ។
ទី២-អ្នកនយោបាយថៃខ្លះបានប្រើប្រាស់ ផែនទីសម្ងាត់ឯកតោភាគីរបស់ខ្លួន ឬផែនទី ចម្លែកដែលអន្ដរជាតិមិនបានទទួលស្គាល់ហើយ ផែនទីនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ។ ផែនទីចម្លែកនេះ ថៃបានលួចគូស ដោយឯកចិត្ដក្រោយពីថៃបានចាញ់ក្ដីនៅ ឡាអេឆ្នាំ ១៩៦២ ។ ដូច្នេះការលួចគូសផែនទី សម្ងាត់ឯកតោភាគីរបស់ថៃ គឺជាប្រភពនៃជម្លោះដែលបានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវគំនិត មហិច្ឆតាយូរអង្វែង ហើយបណ្ដុះនូវគំនិតជាតិ និយមជ្រុលក្នុងចំណោមប្រជាជនថៃឱ្យមាន ការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ដឹងខុសថា មានតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា ឬតំបន់ជម្លោះ ឬតំបន់មិនទាន់ដោះស្រាយ ឬតំបន់ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីថៃ ។ ពីព្រោះការលួចគូសផែនទីដោយឯកចិត្ដ គឺ ជាការរំលោភទាំងស្រុងទៅនឹងសេចក្ដីសម្រេច របស់តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិ ។ ផែនទីចម្លែក របស់ថៃបង្កើតឱ្យមានតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា ឬតំបន់ជម្លោះដែលគ្មានតម្លៃខាងគតិយុត្ដិអន្ដរជាតិ ហើយអន្ដរជាតិមិនបានទទួលស្គាល់ឡើយ ។ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិបានប្រើប្រាស់ផែនទីឆ្នាំ១៩០៨ ដើម្បីសម្រេចលើវិវាទលើអធិបតេយ្យដែនដីត្រង់តំបន់ព្រះវិហារ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៦២ ។
ផែនទីចម្លែកនេះ ត្រូវបានគណបក្សប្រជា ធិបតេយ្យប្រើប្រាស់ជាល្បែងនយោបាយដើម្បី ដណ្ដើមអំណាចគ្នា ហើយតាមរយៈផែនទី ចម្លែកនេះ អាប់ភីស៊ីត បានបំផុសឱ្យមានគំនិត ជាតិនិយមជ្រុលដោយប្រើប្រាស់ចលនាសម្ព័ន្ធ ប្រជាជនដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាកំលាំង នយោបាយទំលាក់លោក សាម៉ាក់ និងលោក ស៊ុមឆាយ ចេញពីអំណាច ។ ឥឡូវផែនទីចម្លែក និងនយោបាយជាតិនិយមជ្រុល បាននិងកំពុង ក្លាយជាកាំបិតចិតដងឯងរបស់គណបក្សប្រជា ធិបតេយ្យនៅពេលដែលចលនាក្រុមអាវលឿង ជម្រុញឱ្យអាប់ភីស៊ីតលុបចោលអនុស្សរណៈនៃ ការយោគយល់គ្នា ឆ្នាំ២០០០ ហើយឱ្យបណ្ដេញ ប្រជាជនកម្ពុជាចេញពីតំបន់ដែលអាប់ភីស៊ីត អះអាងថា តំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា ឬតំបន់ជម្លោះ ឬតំបន់ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីថៃ ឬតំបន់ដែលមិន ទាន់បានដោះស្រាយ ។ ឥឡូវរឿងជម្លោះព្រំដែន ក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរកាន់តែស្មុគស្មាញទៅៗ បង្កើតឱ្យមានការទាស់ទែងខ្វែងគំនិត គ្នាក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយថៃ និងអ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រថៃខ្លះលើរបៀបដែលត្រូវដោះស្រាយ យ៉ាងណានោះ គឺគ្មានការឯកភាពគ្នាក្នុងប្រទេសថៃនៅឡើយទេ ។ ការមិនឯកភាពគ្នាលើរបៀប ដោះស្រាយនេះហើយបានធ្វើឱ្យកំណត់ហេតុ ប្រជុំ៣របស់គណៈកម្មការចម្រុះកំណត់ព្រំដែន ដែលបានឯកភាពគ្នាត្រូវបានសភាថៃរក្សាទុក មួយឡែកសិនរង់ចាំឱ្យមានការឯកភាពពីប្រជា ជនថៃទាំងពួងសិន ។ ដូច្នេះវាបង្ហាញឱ្យឃើញ ច្បាស់ថា វិបត្ដិនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃបាន ទាញកម្ពុជាឱ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងផលវិបាកនៃ វិបត្ដិនេះ ហើយផលវិបាកនៃវិបត្ដិនេះធ្វើឱ្យ ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងថៃមានការពិបាក មួយកំរិត ។ ទោះបីប្រទេសទាំងពីរបានចាប់ផ្ដើម ឡើងវិញនូវប្រក្រតីកម្មខាងទំនាក់ទំនងការទូត ក៏ដោយ ក៏ប្រទេសថៃនៅតែលើកឡើងបញ្ហាព្រំដែន និងប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរយូរអង្វែង ដោយប្រទេសថៃនៅតែចិញ្ចឹមចិត្ដមហិច្ឆតា ចង់ឈ្លានពានយកតំបន់ក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរ ដោយប្រទេសថៃនៅតែបន្ដធ្វើការទាមទារដែនដីដែលហៅថា តំបន់៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ដោយផ្អែកតាមផែនទីសម្ងាត់ របស់ខ្លួនគូសជាឯកតោភាគី និងគ្មានតម្លៃច្បាប់អន្ដរជាតិ ។ ការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ដឹង ខុសរបស់ថៃក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ និងគតិយុត្ដិ ធម៌ក្នុងច្បាប់អន្ដរជាតិ គឺផ្ទុយពីសច្ចធម៌ និង កិច្ចព្រមព្រៀងអន្ដរជាតិទាំងឡាយ ដែលបាន ផ្ដល់ឱ្យកម្ពុជា និងថៃនូវខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនអន្ដរ ជាតិមួយច្បាស់លាស់ មានស្ថិរភាព និងស្ថាពរ បន្សល់ទុកដោយព្រះមហាក្សត្រសៀម ជូឡា ឡុងកន ដែលមានអាយុជាង១០០ឆ្នាំ ។ ដូច្នេះផែនទីឆ្នាំ១៩០៨ ធ្វើឡើងដោយគណៈកម្មការ ចម្រុះកំណត់ព្រំដែនបារាំង និងសៀម ដែល ជាមរតករបស់ថៃសព្វថ្ងៃ ត្រូវបានបន្សល់ទុក ដោយព្រះមហាក្សត្រសៀម ជូឡាឡុងកន គឺ ជាមរតករដ្ឋធានានូវស្ថិរភាព និងស្ថាពរនៃខ្សែ បន្ទាត់ព្រំដែនអន្ដរជាតិ ។
ទី៣-សារព័ត៌មានថៃខ្លះ និងអ្នកនយោបាយថៃខ្លះ បានធ្វើការបកស្រាយខុសចំពោះ សាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិដោយលើកឡើងថា សាលដីកានោះសម្រេចដាក់តែតួ ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិតក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ហើយ តំបន់ជុំវិញប្រាសាទ មិនទាន់បានដោះស្រាយនៅឡើយ ។ ការបកស្រាយខុសគឺជាចេតនា របស់អ្នកនយោបាយថៃខ្លះ ដើម្បីបំពុលបរិយាកាស និងបំភាន់សាធារណជនជាតិ និងអន្ដរជាតិ ។ ត្រង់ចំណុចនេះ ថៃមិនអនុវត្ដតាមពេញ លេញទៅនឹងសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិឡើយ ផ្ទុយទៅវិញថៃបានរំលោភទៅនឹង សាលដីកានេះ ហើយថែមទាំងបញ្ជូនកងទ័ព ថៃឈ្លានពានចូលកាប់ទឹកដីកម្ពុជា ក្បែរតំបន់ ប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរ នាថ្ងៃទី១៥ កក្កដា ឆ្នាំ ២០០៨ ។ ផ្ទុយទៅវិញនៅពេលសវនាការនៅឡាអេ ប្រទេសហុល្លង់ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិយល់ ឃើញថា ថៃបានយល់ព្រមទទួលយកផែនទី ឆ្នាំ១៩០៨ ។ តុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិរកឃើញថា ក្នុង ឆ្នាំ១៩០៨-១៩០៩ ថៃពិតជាបានព្រមព្រៀង ទទួលយកផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ដែលជាលទ្ធផល នៃការងាររបស់គណៈកម្មការចម្រុះកំណត់ ព្រំដែនបារាំង-សៀម ហើយដែលជាហេតុ នាំឱ្យខ្លួនបានទទួលស្គាល់ខ្សែបន្ទាត់នៅលើផែន ទីនោះថាជាខ្សែព្រំដែន ដែលអានុភាពនៃការ ទទួលយកនោះ គឺដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារស្ថិត នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ។ តុលាការក៏បានសន្និដ្ឋានថា ការព្រមព្រៀងទទួលយកផែនទីឧបសម្ព័ន្ធ១ ដោយគូភាគីទាំងពីរនាំឱ្យផែនទីត្រូវចូលជា ដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញា និងក្លាយជាផ្នែកមួយ ដែលមិនអាចកាត់ផ្ដាច់បាននៃដំណោះស្រាយ សន្ធិសញ្ញា ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតនៅពេលនោះ ភាគីទាំងពីរបានសម្រេចយកការបកស្រាយមួយនៃ ដំណោះស្រាយសន្ធិសញ្ញា ដែលបណ្ដាលឱ្យខ្សែ នៅលើផែនទីឆ្នាំ១៩០៨ មានអានុភាពលើស លប់លើបទប្បញ្ញត្ដិផ្សេងៗទៀតរបស់សន្ធិសញ្ញ ទោះបីខ្សែនេះ អាចងាកចេញពីខ្សែ បែងចែកទឹកក៏ដោយ ។ ដូច្នេះហើយតុលាការសម្រេច ៖
ទី១ ៖ ដោយសម្លេង៩ ទល់នឹង៣ ដាក់ប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថិតនៅក្នុងទឹកដីក្រោម អធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ។
ទី២ ៖ ដោយសម្លេង៩ ទល់នឹង៣ បង្គាប់ ឱ្យថៃដកកងកំលាំងប្រដាប់អាវុធ នគរបាល និងឆ្មាំរបស់ខ្លួនទាំងអស់ចេញពីតំបន់ជុំវិញ ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលថៃបានដាក់តាំងក្នុង ឆ្នាំ១៩៥៤ ។
ទី៤-ការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃចូលកាន់ កាប់តំបន់ក្បែរប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរ នាថ្ងៃទី ១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ បន្ទាប់ពីប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នាថ្ងៃទី០៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨ នៅ ទីក្រុងកេបិច ប្រទេសកាណាដា គឺជាប្រភពនៃការតានតឹងខាងយោធានៅតាមបណ្ដោយ ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ។
ដូច្នេះការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារខ្មែរ ចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោក មិនមែន ជាប្រភពនៃការតានតឹងខាងយោធាតាម បណ្ដោយព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរទេ ។ ការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដោយកម្ពុជា ជាឯកតោភាគី គឺដោយហេតុថា កម្ពុជាជាម្ចាស់ទ្រព្យសម្បត្ដិបេតិកភណ្ឌដោយ អនុវត្ដតាមអនុសញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧២ ស្ដីពីការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ និងធម្មជាតិពិភពលោកក្នុងឋានៈប្រទេសកម្ពុជា ជារដ្ឋជាសមាជិកនៃអនុសញានេះ ។ ដូច្នេះគ្មានហេតុផលណាដែលកម្ពុជាត្រូវចុះបញ្ជីរួម ឬស្នើឱ្យមានការចាត់ ចែងរួមគ្នាលើប្រាសាទព្រះ វិហារខ្មែរបានឡើយ ខណៈពេលដែលប្រាសាទ ព្រះវិហារ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទស្ថិតនៅ ក្នុង ទឹកដីកម្ពុជាតាមអំណាចនៃសាលដីកាតុលាការយុត្ដិធម៌អន្ដជាតិឆ្នាំ១៩៦២ ។ កម្ពុជា រហូតមកដល់ពេលនេះ បានរក្សាការ អត់ធ្មត់ជាអតិប្បរិមា និងបានខិតខំរកដំណោះ ស្រាយបញ្ហាជាទ្វេភាគី ប៉ុន្ដែមិនបានទទួលផល ។ ប្រទេសថៃនៅតែបន្ដធ្វើការទាមទារ ដែនដីដែលហៅថា តំបន់៤,៦គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ដោយផ្អែកតាមផែនទីសម្ងាត់របស់ខ្លួនគូសជា ឯកតោភាគី និងគ្មានតម្លៃច្បាប់អន្ដរជាតិ ។ អាប់ភីស៊ីត បានគំរាមថា នឹងប្រើប្រាស់កំលាំង យោធា ដើម្បីបណ្ដេញទ័ព និងប្រជាជនកម្ពុជា ដែលរស់នៅក្នុងដែនដី ដែលហៅថា តំបន់៤,៦ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ដែលកម្ពុជាមិនទាំងដឹងផងថា វាមានទីតាំងនៅត្រង់ណា ព្រោះប្រជាជនកម្ពុជា បានរស់នៅក្នុងតំបន់នោះទាំងមូលយូរយារណាស់មកហើយ ។ អាស្រ័យដោយសភាថៃ មិនបានផ្ដល់សច្ចាប័នលើកំណត់ហេតុកិច្ចប្រជុំទាំង៣របស់ប្រទេសទាំងពីរ បានធ្វើឱ្យមានការទាល់ច្រក ហើយឈានដល់អស់សង្ឃឹមលើការ ដោះស្រាយជាទ្វេភាគី គឺការដោះស្រាយពហុភាគីនៅតែចាំបាច់ ពិសេសក្នុងក្របខណ្ឌអាស៊ានរួម ឬអនុវត្ដតាមមូលដ្ឋានឯកកត្ដភាពក៏បាន ដោយពាក់ព័ន្ធ តែសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួន ក៏បានអាស្រ័យដោយកម្ពុជា និងថៃ សុទ្ធតែជាសមាជិកអាស៊ានដូចគ្នា។ ដូច្នេះការសម្រប សម្រួលលើបញ្ហានេះ មានសារសំខាន់ដើម្បី ចៀសវាងមានការប៉ះទង្គិចអាវុធដោយទ្រង់ទ្រាយធំ និងក្នុងស្មារតីសាមគ្គីភាពអាស៊ាន ។ វាប្រាកដណាស់ដែលបញ្ហានេះ ត្រូវដោះ ស្រាយដោយយន្ដការទ្វេភាគីដែលមានស្រាប់ ក៏ប៉ុន្ដែការចាំបាច់ ដើម្បីចៀសវាងយន្ដការនេះ ធ្លាក់ទៅក្នុងចំណាប់ខ្មាំងនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃ គឺសភាថៃត្រូវផ្ដល់សច្ចាប័នលើកំណត់ហេតុកិច្ចប្រជុំទាំង៣ ហើយថៃត្រូវបង្ហាញ នូវសុច្ឆន្ទៈដើម្បីដោះស្រាយពិតប្រាកដ ។ ប៉ុន្ដែជ្រុងមួយនៃដំណោះស្រាយ ថៃត្រូវលះបង់ចោលនូវគំនិតជាតិនិយមជ្រុល ដែលបានបណ្ដុះគំនិតឱ្យប្រជាជនថៃមានការយល់ដឹងមិនត្រឹមត្រូវ ឬការយល់ដឹងខុសពីការពិតក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ និងគតិយុត្ដិធម៌ក្នុងច្បាប់អន្ដរជាតិ ការធ្វើដូច្នេះបានត្រូវទាមទារពេលវេលាយូរ ដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរកម្មវិធីសិក្សា ហើយប្រទេសទាំងពីរមានគណៈកម្មការវប្បធម៌កម្ពុជា-ថៃ ដែលបង្កើតឡើងក្នុង២០០៣ មានតួនាទីសំខាន់ ដើម្បីស្វែងយល់ពីគ្នាទៅវិញទៅមក និងជួយធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឱ្យប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរបានយល់ដឹងត្រឹមត្រូវចំពោះប្រវត្ដិសាស្ដ្រពិត ។ ពីព្រោះគំនិតជាតិនិយមជ្រុលបង្កើតឱ្យមានការយល់ដឹងខុស ហើយការយល់ដឹងខុសជាប្រភពនៃជម្លោះរវាងកម្ពុជា និងថៃ ។ ប្រជាជនថៃគួរគប្បីទទួលបាននូវការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ព្រោះការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រនឹងអាចជួយកាត់បន្ថយនូវអរិយភាពរវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ហើយការយល់ដឹងត្រឹមត្រូវក្នុងប្រវត្ដិសាស្ដ្រនឹងអាចជួយពង្រីក និងពង្រឹងនូវចំណងមិត្ដភាពរវាងប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរ ហើយប្រជាជននៃប្រទេសទាំងពីរត្រូវសម្លឹងមើលឱ្យហួសពីបញ្ហាព្រំដែន គឺសម្លឹងមើលឱ្យឃើញនូវការអភិវឌ្ឍដ៏សំខាន់បំផុត ក្នុងសម័យកាលនៃសាកលភាវូបនីយកម្ម និងបដិវត្ដន៍នៃបច្ចេកវិទ្យា ។ ថៃ និងកម្ពុជា ត្រូវសម្លឹងមើលឱ្យឃើញនូវសារសំខាន់ក្នុងការរួមរស់ក្នុងគ្រួសារអាស៊ានមួយក្នុងអនាគតខាងមុខ ៕
ឡុង សាគុណ
ចែករំលែកព័តមាននេះ