ព្រះមហាវិរិយបណ្ឌិតោប៉ាង ខាត់ ជាព្រះសង្ឃគំរូខ្មែរមួយអង្គ និងជាសាស្ត្រាចារ្យដ៏ឆ្នើមប្រកបដោយវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ ទូលំទូលាយ ទាំងខាងផ្លូវលោក ទាំងខាងផ្លូវធម៌ ដោយព្រះអង្គចេះភាសាអង់គ្លេស, បារាំង, បាលី, សំស្ក្រឹត, សៀម,
ព្រះមហាវិរិយបណ្ឌិតោប៉ាង ខាត់ ជាព្រះសង្ឃគំរូខ្មែរមួយអង្គ និងជាសាស្ត្រាចារ្យដ៏ឆ្នើមប្រកបដោយវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ ទូលំទូលាយ ទាំងខាងផ្លូវលោក ទាំងខាងផ្លូវធម៌ ដោយព្រះអង្គចេះភាសាអង់គ្លេស, បារាំង, បាលី, សំស្ក្រឹត, សៀម, ខ្មែរបុរាណ…។ អត្ថបទសិក្សា និងស្នាដៃស្រាវជ្រាវនានារបស់ព្រះអង្គមានតម្លៃកម្រិតអន្តរជាតិ សូម្បីតែសាលាបារាំងចុងបូព៌ា ក៏បានសុំទទួលព្រះអង្គជា «សមាជិកឆ្លើយឆ្លង» ដែរ ។
លើសពីនេះព្រះភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ក៏បានចូលរួមក្នុងចលនាប្រឆាំងនឹងអាណានិគមបារាំង ដែលគេឱ្យឈ្មោះថា «បដិវត្តន៍ឆត្រ» ដែរ ។
សៀវភៅ «កម្រងសិក្សាកថាវប្បធម៌ខ្មែរ» របស់បណ្ឌិតឃីង ហុកឌី និងបណ្ឌិតថោង ធែល បានលាតត្រដាងព្រះជីវប្រវត្តិភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ។
កុមារបា៉ង ខាត់ កើតនៅឆ្នាំ១៩១០ ក្នុងភូមិភ្នំដិល ស្រុកបាធាយ ក្នុងខេត្តកំពង់ចាម បិតានាមប៉ាង និងមាតានាមអុង ។ ដល់ធំដឹងក្តីហើយកុមារនេះបានបួសរៀនក្នុងសំណាក់ពុទ្ធសាសនា ហើយបានប្រឡងជាប់ចូលរៀននៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ទៀត ។ ព្រះភិក្ខុប៉ាង ខាត់បានប្រឡងជាប់ចូលរៀនជាសាស្ត្រាចារ្យភាសាបារាំងដោយបានពិន្ទុល្អប្រសើរទៀតផង ដូចមានសេចក្តីបញ្ជាក់ក្នុងអត្ថបទលោកចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីពុទ្ធសាសនា និងអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ «មិត្តសាលាបាលី» ឆ្នាំទី២ លេខ១ ខែមករា ១៩៥១ ទំព័រទី២៦ថា «កាលខ្ញុំប្រឡងចូលរៀនសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ហើយ ខ្ញុំត្រូវប្រឡងចូលរៀនភាសាបារាំងផ្នែកខាងធ្វើគ្រូទៀត កាលនោះខ្ញុំមានសំណាងបានពិន្ទុប្រសើរជាងគេ»។ ពេលដែលភិក្ខុប៉ាង ខាត់ សិក្សាក្នុងក្រុងភ្នំពេញ លោកសំណាក់នៅវត្តឧណ្ណាលោមក្នុងកុដិព្រះពោធិវ័ង្សហួត តាត ហើយលោកជាសិស្សគណ ព្រះពោធិវ័ង្ស ។
បន្ទាប់ពីបានសិក្សាចប់នៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យភាសាបាលីជាដំបូងនៅវត្តប្រាង្គក្នុងស្រុកឧដុង្គ ។
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ជាព្រះសង្ឃគំរូខ្មែរមួយអង្គ និងជាសាស្ត្រាចារ្យដ៏ឆ្នើម ដោយព្រះអង្គចេះភាសាអង់គ្លេស ភាសាបារាំង បាលី សំស្ក្រឹត សៀម ខ្មែរ បុរាណ ។ល។
តួនាទីក្នុងឧត្តមសិក្សា និងក្នុងការស្រាវជ្រាវក្នុងឧត្តមសិក្សាភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ធ្វើជាសាស្ត្រាចារ្យភាសាសំស្ក្រឹត និងភាសាបាលីនៅសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជភ្នំពេញ ។
ទន្ទឹមនឹងភារកិច្ចនៅសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានបង្រៀន «ការសិក្សាអក្សរថ្ម និងខ្មែរបុរាណ» ហើយនឹង «ប្រវត្តិសាសនាឥណ្ឌា-ខ្មែរ» នៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ ។
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានបង្រៀនភាសាបាលីជាច្រើនឆ្នាំនៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ក្រុងភ្នំពេញដែលមានព្រះពោធិវ័ង្សហួត តាត ជាចាងហ្វាងសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ និងជាអធិបតីក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក គឺជាអតីតគ្រូអាចារ្យលោក ។ បន្ទាប់មកលោកបានបង្រៀនភាសាសំស្ក្រឹតនៅសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ ក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ។
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានបង្រៀននៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ និងមនុស្សសាស្ត្រ ក្រុងភ្នំពេញ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ នូវមុខវិជ្ជា២ គឺ៖
១-អក្សរថ្ម និងភាសាខ្មែរបុរាណ ខ្មែរកណ្តាលសម្រាប់និស្សិតរៀនយកសញ្ញាបត្រសិក្សាជាន់ខ្ពស់ផ្នែកវេយ្យាករណ៍ និងនិរុទ្ធិវិទ្យា ។
២-ប្រវត្តិសាស្ត្រសាសនាឥណ្ឌា-ខ្មែរ សម្រាប់និស្សិតរៀនយកសញ្ញាបត្រសិក្សាជាន់ខ្ពស់ផ្នែកវប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរ ។
នេះជាកម្មវិធីដែលភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានបង្រៀនដល់និស្សិតរៀនយកសញ្ញាបត្រសិក្សាជាន់ខ្ពស់ផ្នែកវេយ្យាករណ៍ និងនិរុត្តិវិទ្យា គឺមាន ៖
ក-ពាក្យសំស្ក្រឹតក្នុងអត្ថបទ «ទសជាតក» ។
ខ-ពាក្យបាលី ក្នុងអត្ថបទ «ទសជាតក» ។
គ-ខ្មែរបុរាណ គឺសិក្សាតាំងពីឯកសារជាភាសាខ្មែរបុរាណ និងការវិវឌ្ឍនៃភាសានេះតាំងពីសតវត្សរ៍ទី៧ដល់សតវត្សទី១៨-១៩៖
១-មុនសម័យអង្គរគឺមានសិលាចារឹកទាំងឡាយក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៧/ទី៨ ដូចជា ៖
សិលាចារឹកនៅអង្គរបុរីខាងដើមសតវត្សរ៍ទី៧ គ្រឹស្តសករាជ ៦១១ ។
សិលាចារឹករជ្ជកាលព្រះបាទភវវរ្ម័នទី២ គ្រឹស្តសករាជ៦៣៨ ។
សិលាចារឹកប្រាសាទប្រាំល្វែង ថាប់ម៉ូយ, វាលភក់កូសាំងស៊ីន ក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៧/ទី៨ ។
សិលាចារឹកព្រៃមៀនស្រុកទ្រាំង, កំពតសតវត្សរ៍ទី៨ គ្រឹស្តសករាជ៧២៦ ។
២-សម័យអង្គរមានសិលាចារឹកទាំងឡាយក្នុងសតវត្សទី៩ដល់១៥គឺមានអត្ថបទសិលាចារឹកជាភាសាខ្មែរបុរាណសម័យអង្គរក្នុងរជ្ជកាល ផ្សេងៗ និងចលនាអក្សរសិល្ប៍ក្នុងសម័យអង្គរ ជាពិសេសរឿងរាមកេរ្តិ៍ និងរឿងមហាភារតយុទ្ធជាដើម ។
៣-ក្រោយសម័យអង្គរគឺមានអត្ថបទសិលាចារឹកខ្មែរក្រោយសម័យអង្គរដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយ ដោយពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យហៅថាសិលាចារឹកនគរវត្តក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៦ដល់ទី១៨ ។
ចលនាអក្សរសិល្ប៍ ផ្សេងៗក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៨-១៩ ។
៤-អំពីទម្រង់ និងអក្ខរាវិរុទ្ធនៃភាសាខ្មែរខ្លះពីបុរាណកាលមកដល់បច្ចុប្បន្ន ។
នេះជាកម្មវិធីដែលភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានបង្រៀនដល់និស្សិតរៀនយកសញ្ញាបត្រសិក្សាជាន់ខ្ពស់ផ្នែកវប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរ គឺមាន ៖
១-ព្រហ្មញ្ញនិយម គឺមានអរិយធម៌វេទ, មានសាសនាវេទ, អាទិទេពវេទ, ពិធីវេទ ។ល។
២-ហិណ្ឌូនិយម គឺមានព្រហ្ម, ឥសូរ (សិវៈ) និងវិស្ណុ ។
៣-ពុទ្ធនិយមគឺមានពុទ្ធសាសនាមហាយាន និងថេរវាទ ។ល។
ក្នុងការស្រាវជ្រាវ ៖
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវដ៏ល្បីល្បាញក្នុងសំណាក់អ្នកស្រាវជ្រាវជាតិ និងអន្តរជាតិ ។ សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេសបានតែងតាំងលោកជាសមាជិកឆ្លើយឆ្លង នៅឆ្នាំ១៩៤៨, ១៩៥១ និងឆ្នាំ១៩៥៤ ។
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ជាអ្នកប្រាជ្ញជាតិម្នាក់ដែលយើងមិនអាចបំភ្លេចបាន ។ លោកបានបន្សល់ទុកស្នាដៃច្រើនសម្រាប់ខ្មែរយើងជំនាន់ក្រោយ។ លោកបានបង្ហាត់បង្រៀនព្រះសង្ឃនិងនិស្សិតនៅសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ និងសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទជាច្រើនជំនាន់ ហើយសិស្ស និងនិស្សិតចាស់របស់លោកក្រោយមកក្លាយខ្លួនជាគ្រូ សាស្ត្រាចារ្យ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកភាសា អក្សរសាស្ត្រ វប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរជាដើម បានបន្តស្នាដៃលោកតទៅទៀត ។
អ្នកសិក្សា ព្រមទាំងអ្នកនិយមការអាននៅតែនឹកឃើញដល់ស្នាដៃរបស់ភិក្ខុបា៉ង ខាត់ ដែលទុកជាកេរច្រើន ជាពិសេស គឺសៀវភៅស្រីហិតោបទេស៤ភាគ និងប្រវត្តិពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា(ជាភាសាខ្មែរ និងជាភាសាបារាំង) ។
តួនាទីក្នុងពុទ្ធសាសនា និងក្នុងនយោបាយ
១-ក្នុងពុទ្ធសាសនា
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ឥតមានងារក្នុងរាជាគណៈសង្ឃទេ ព្រោះលោកមិនមែនជាសង្ឃដែលស្វះស្វែងបុណ្យសក្តិយសសោះឡើយ ។ ក្នុងសំណេរលោកចារលើនាមលោកថា «ភិក្ខុ» ឬឆាយានាមលោក «វិរិយបណ្ឌិតោ» ដែលព្រះសង្ឃទាំងអស់មួយអង្គៗមានឆាយានាមផ្ទាល់មួយប្រចាំជីវិតជាសង្ឃ ។
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ បានសរសេរអត្ថបទជាច្រើនពន្យល់ពុទ្ធមាមកជនថា «ព្រះពុទ្ធសាសនា» គឺជាវិទ្យាសាស្ត្រ និងបង្ហាញពីតម្លៃសាកល ជាឫសគល់ពិតនៃព្រះពុទ្ធសាសនា ។ តាមសម្តីលោកថ្លែងក្នុងមេរៀនស្តីពី «ព្រះពុទ្ធសាសនា» ជាកំណាព្យពាក្យ៤ថា ៖ «មានអ្វីលើឈ្មោះ ហៅហើយពីរោះ ដូចផ្កាកុលាប ទោះនឹងហៅអ្វី កុលាបពិសី ក្រអូបដដែល» ។
ភិក្ខុបា៉ង ខាត់ ជាសង្ឃជឿនលឿននិយម មានគំនិតទូលំទូលាយដែលសិស្សអាចជជែកពិភាក្សា ពិគ្រោះដោះស្រាយ រិះគន់ស្ថាបនា ប្តូរយោបល់ ។ល។ ខុស និងផ្ទុយពីព្រះសង្ឃក្នុងរាជាគណៈសង្ឃភាគច្រើន ។
នាខែធ្នូឆ្នាំ១៩៤៨ ពេលដែលពុទ្ធសាសនិកជនដង្ហែអដ្ឋិធាតុព្រះមហាសាវក២អង្គ គឺព្រះសារីបុត្ត និងព្រះមហាមោគ្គលានទៅកាន់ប្រទេសឥណ្ឌាដើម្បីត្រឡប់យកទៅតម្កល់នៅចេតិយដើមកំណើតវិញ ពេលនោះព្រះភិក្ខុប៉ាង ខាត់ សរសេរសំបុត្រមួយទៅអ្នកស្រីស៊ុយហ្សាន កាប៉ឺឡែសសុំឱ្យដង្ហែអដ្ឋិធាតុព្រះមហាសាវកពីរអង្គនេះកាត់តាមកម្ពុជា ហើយសូមឱ្យអ្នកស្រីស៊ុយហ្សាន កាប៉ឺឡែស ធ្វើអន្តរាគមន៍នៅសិរីលង្កាដើម្បីសូមចែករំលែកអដ្ឋិធាតុមួយចំនួនតម្កល់រក្សាទុកនៅប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់ជាសក្ការបូជារបស់ពុទ្ធសាសនិកជន។
២-ក្នុងនយោបាយ
ដោយលោកមានចរិតជាសង្ឃជឿនលឿននិយម, ឯករាជ្យនិយម ចង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបានសុខសេរីភាព លោកនិងព្រះសង្ឃមួយចំនួនមានព្រះគ្រូអាចារ្យហែម ចៀវ ព្រះគ្រូអាចារ្យខៀវ ជុំ (វត្តលង្កា) ព្រះគ្រូអាចារ្យសូរ ហាយ ព្រះគ្រូអាចារ្យអ៊ុក ជា ជាដើម រួមជាមួយអ្នកនយោបាយជំនាន់នោះគឺមានលោកស៊ឹង ង៉ុកថាញ់ លោកប៉ាច ឈឺន លោកនួន ឌួង លោកជុំ មួង លោកប៊ុណ្ណ ចន្ទម៉ុល ជាដើម ។ នៅឆ្នាំ១៩៤២ បានធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងអាណានិគមបារាំងដែលគេឱ្យឈ្មោះថា «បដិវត្តន៍ឆត្រ» ។
ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ត្រូវបារាំងបង្ខំឱ្យសឹក ហើយបញ្ជូនទៅដាក់គុកនៅកោះត្រឡាចជាមួយព្រះគ្រូអាចារ្យហែម ចៀវ លោកប៊ុណ្ណ ចន្ទម៉ុល និងសហសេវិក ឯទៀតៗ ។ នៅឆ្នាំ១៩៤៤ លោកបានរួចពីពន្ធនាគារកោះត្រឡាចមកកាន់មាតុប្រទេសវិញ ។
នៅ «សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ» (១៩៧០-១៩៧៥) ភិក្ខុបា៉ង ខាត់ មានតួនាទីយ៉ាងសកម្មក្នុងនយោបាយជាតិនៅសម័យនោះ គឺលោកចូលប្រជុំជាមួយគណៈរដ្ឋមន្ត្រីជាច្រើនលើកច្រើនគ្រា ហើយលោកបានចេញឃោសនា ការពារនយោបាយ រដ្ឋអំណាចរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ។
នៅសម័យនោះភិក្ខុប៉ាង ខាត់ រមែងទស្សនារំលែកទុក្ខគ្រួសារយុទ្ធជនដែលបានបូជាជីវិតក្នុងសមរភូមិ ឧទាហរណ៍ដូចជាសម្តែងធម្មទេសនាក្នុងពិធីបុណ្យទក្ខិណានុប្បទានរបស់ព្រិន្ទបាល ទោអូប៊ិន ឆេងអូន នៅវត្តបូព៌សម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរស្តីពីវេទនាសង្ខារវិញ្ញាណ និងខន្ធ ។ល។
ស្នាព្រះហស្ត សំខាន់ៗ នៃព្រះមហាវិរិយបណ្ឌិតោប៉ាង ខាត់
-មគ្គុទ្ទេសក៍នគរ (Guide d’Angkor) អាចារ្យប៉ាង ខាត់ ភ្នំពេញ ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ១៩៤១ ចំនួន២ភាគ ដោយភាគ១កម្រាស់៥៣ ទំព័រ, ភាគ២កម្រាស់២២២ទំព័រ ។ បោះពុម្ពឡើងវិញនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យឆ្នាំ១៩៥៧ ភាគ១មាន៤៧ទំព័រ, ភាគ២មាន១៩៨ទំព័រ ។
-គួរកសាងអនុស្សាវរីយ៍ព្រះមហាវិមលធម្មថោង ឬទេ ? ទស្សនាវដ្តីមិត្តសាលាបាលី១៩៥១ លេខ១ ទំព័រ២២,៣៥ ។
-បញ្ចតន្ត្រៈ សេចក្តីប្រែរបស់ភិក្ខុប៉ាង ខាត់ ទស្សនាវដ្តីមិត្តសាលាបាលី ១៩៥១ ដល់១៩៥៥ លេខ១ មានច្រើនលេខតាំងតែកំណើតទស្សនាវដ្តីមិត្តសាលាបាលីពីឆ្នាំ១៩៥១រៀងរហូតគ្រប់លេខរហូតដល់រលត់ជីវិតរវាងឆ្នាំ១៩៥៥ តែរកមិនឃើញនៅបណ្ណាល័យនានាឱ្យបានគ្រប់លេខទេ ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៥៦ ទស្សនាវដ្តីនេះបានដូរឈ្មោះជាទស្សនាវដ្តីពុទ្ធិកវិទ្យាល័យវិញ ហើយមានបណ្ណាធិការនាមហួត ហៀម ។
-ព្រះពុទ្ធសាសនាគឺអ្វី ? ទស្សនាវដ្តីមិត្តសាលាបាលី ១៩៥១ លេខ៤,៥ ទំព័រ១៥៦ដល់១៧៤ ។ លេខ៦,៧ ទំព័រ២៨៥ ដល់២១៦ ។
-«បុណ្យគឺអ្វី ?» ទស្សនាវដ្តីមិត្តសាលាបាលី១៩៥១ លេខ៨,៩ ទំព័រ២៨៥ដល់៣០៧ ។
-ស្រីហិតោបទេស ភ្នំពេញ គីមគី ៤ភាគ ១៩៥២-១៩៦១ កថាមុខសរសេរចប់នៅវត្តឧណ្ណាលោម ថ្ងៃពុធ ៦រោច ខែភទ្របទ ឆ្នាំឆ្លូវ ឯកស័ក ពុទ្ធសករាជ២៤៥២ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៧ ខែកញ្ញា គ្រឹស្តសករាជ ១៩៤៩ ។ បោះពុម្ពឡើងវិញនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ១៩៩៩ ។ ផ្សាយឡើងវិញតាមប្រព័ន្ធអីុនធើរណេត ។
-ជីវិតមនុស្ស ភ្នំពេញ រោងពុម្ពខ្មែរ ១៩៥២, ៤៩ទំព័រ ។
-ប្រវត្តិពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា អារម្ភបទដោយព្រះពោធិវ័ង្ស ហួត តាត ភ្នំពេញ ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ១៩៦១, ១៥៧ទំព័រ ។
-ជីវិតម៉ែ ភ្នំពេញ បោះពុម្ពលើកទី២ ១៩៦៤ (បោះពុម្ពឡើងវិញនៅ Austin, Texas ដោយមូលនិធិកម្ពុជា ១៩៨៦ បទដើមដោយលោកកុល ផេង) ។
-វប្បធម៌អរិយធម៌ខ្មែរ ឥណ្ឌា, ភ្នំពេញ ១៩៦៨ មាន២៧១ទំព័រ ។
-កើតទៀតឬទេ ? ភ្នំពេញ វត្តឧណ្ណាលោម ១៩៦៩ មាន១០៥ ទំព័រ។
-ការត្រាស់ដឹង ភ្នំពេញ អ្នកនិពន្ធ ១៩៦៩ មាន៣៩ទំព័រ ។
-ពុទ្ធសាសនាដូចម្តេច ? ភ្នំពេញ ផ្សាយដោយឌឹក គាម ១៩៦៩ ។ ផ្សាយឡើងវិញដោយសំវិជ្ជានៅថ្ងៃទី២៥មេសា ២០០៩ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងប្រព័ន្ធអីុនធើរណេត ។
-ពុទ្ធសាសនាជាវិទ្យាសាស្ត្រ ? ភ្នំពេញ អ្នកនិពន្ធ ១៩៧២ មាន៦០ទំព័រ ។
-ព្រះត្រៃបិដកជាភាសាខ្មែរ ភ្នំពេញ ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ១៩៩៥ បោះពុម្ពឡើងវិញ ។
-មនុស្សចង់បានអ្វី ? ភ្នំពេញ មជ្ឈមណ្ឌលវិបស្សនាធុរៈកម្ពុជា ១៩៩៩ ៣៨ទំព័រ បោះពុម្ពឡើងវិញ ។
-សហការនឹងនួន ប៊ុត វចនានុក្រមខ្មែរ ភ្នំពេញ បណ្ណាគារប៊ុតនាង១៩៥៤ មានចំនួន១៩០១ទំព័រ ។
ក្រៅពីនោះនៅមានស្នាដៃជាច្រើនទៀត ព្រមទាំងអត្ថបទសិក្សាផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសុរិយាផងដែរ ។
សិស្សគណនិទានពីភិក្ខុបា៉ង ខាត់ និងឧទ្ទិសរំឭកចំពោះព្រះអង្គ «រៀនយកបុណ្យ» អត្ថបទតែងដោយបណ្ឌិតថោង ផាន
កំណើតសេចក្តី
នឹកដល់គុណបុណ្យព្រះគ្រូបា៉ង ខាត់ ធ្វើឱ្យខ្ញុំនឹកឃើញដល់ពេលរៀនសូត្រយកបុណ្យនៅសាលាវត្ត ។ ខ្ញុំពុំភ្លេចឡើយនូវឆាកអនុស្សាវរីយ៍ជាច្រើននៅពេលនោះ ។ រៀនខ្មែរជាមួយព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្តពេលកុមារភាពត្រូវប្រព្រឹត្តតាមរបៀប «រៀនសូត្រ» ។ រៀនខ្មែរចុងក្រោយនៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ ភ្នំពេញ ជាមួយព្រះគ្រូបា៉ង ខាត់ និង សាស្ត្រាចារ្យ ចំណានៗដទៃទៀតជាដំណើរដែលលោកចង់បន្ថែមឱ្យចេះ «រៀនគិត» ។
មុននឹងរំលឹកដល់ឆាករៀនសូត្រយកបុណ្យនៅសាលាវត្តដែលជាគម្រោងអធិប្បាយចំណិតទី២របស់ ខ្ញុំៗសូមរំលឹកដល់គុណសម្បត្តិបុណ្យដ៏ចម្បងខ្លះរបស់ព្រះគ្រូបា៉ង ខាត់ ដែលជាគំរូជីវិតដ៏ប្រសើរមួយសម្រាប់សង្គមខ្មែរ ។
កំណើនសេចក្តី
១-តាមការសង្កេតរបស់ខ្ញុំព្រះគ្រូប៉ាង ខាត់ ជាព្រះសង្ឃដែលមានទ្រព្យប្រសើរខ្លាំងណាស់។ ទ្រព្យដ៏ប្រសើរនោះ គឺសុខភាព ។ មាឌមាំធំចម្បងត្រលុច ។ ព្រលឹងដ៏ស្ងប់សណ្ឋិតក្នុងអង្គកាយដ៏ក្សេមក្សាន្ត ។
តាមការរៀបរាប់ប្រវត្តិរូបរបស់លោកបណ្ឌិត ឃីង ហុកឌី បានអធិប្បាយយ៉ាងក្បោះក្បាយអំពីការខិតខំរៀនសូត្រតាំងពីក្មេងរបស់លោករហូតបានទទួលចំណេះដ៏ជ្រៅជ្រះក្លាយជាសាស្ត្រាចារ្យ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវដ៏ចំណាន និងប្រសប់គ្រងលើអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ពិសេសផ្នែកបាលីសំស្ក្រឹត ។ លោកខំក្រងចំណេះតាំងពីបឋមវ័យសំដៅរហូតទៅជាអង្គអ្នកប្រាជ្ញ ។
ជាមួយការវិវឌ្ឍនៃវាសនាស្រុកខ្មែរ ព្រះគ្រូបា៉ង ខាត់ ជាព្រះសង្ឃដ៏អង់អាចចូលប្រយុទ្ធទាមទារឯករាជ្យប្រឆាំងនឹងអាណានិគមនិយមបារាំងសេស ។ ឯករាជ្យវប្បធម៌បានរក្សាទុកមុនឯករាជ្យនយោបាយឆ្នាំ១៩៥៤ ព្រោះលោកបានរំលឹកជាញឹកញាប់នូវការប្រឆាំងរបស់ព្រះសង្ឃជាមួយប្រជាជាតិខ្មែរទូទាំងប្រទេស ដើម្បីផ្ចាញ់នឹងបំណងរបស់បារាំងដែលចង់បញ្ជាបង្ខំឱ្យខ្មែរសរសេរអក្សរខ្មែរជារូបរាង «Romaniser» ដូច «អក្សរយួន» ដែលយើងស្គាល់សព្វថ្ងៃ ។ ដោយជាតិខ្មែរជាជាតិមានអក្សរ ភាសា វប្បធម៌ អរិយធម៌ជាគ្រឹះដ៏មាំច្បាស់លាស់ ដោយសាមគ្គីភាព យើងក៏បានរក្សាទុកកេរដំណែលពីដូនតាយើងជាសា្ថពរ ។
ព្រះគ្រូប៉ាង ខាត់ ប្រសប់ឈ្វេងយល់កម្រិតឧត្តមចំពោះយុត្តិធម៌ ។ សម័យដែលខ្ញុំរៀនសញ្ញាបត្រវេយ្យាករណ៍ជាមួយលោកនៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រភ្នំពេញ មានកើតបញ្ហា «ទំនាស់អក្សរសាស្ត្រ» រវាងការស្រាវជ្រាវ និងការបង្រៀនរបស់សាស្ត្រាចារ្យបណ្ឌិត កេង វ៉ាន់សាក់ និងសង្គមខ្មែរខ្លះដែលចោទសង្ខើញថាគាត់ចង់កែប្រែអក្សរសាស្ត្រ ។ ព្រះគ្រូប៉ាង ខាត់ ពុំបានថាខាងណាខុស ខាងណាត្រូវទេ លោកគ្រាន់តែមានពុទ្ធដីកាថា «លោកវ៉ាន់សាក់មិនបានកែប្រែអក្សរសាស្ត្រអ្វីទាំងអស់ លោកគ្រាន់តែយកអ្វីដែលមានហើយក្នុងអក្សរសាស្ត្រយើងមកនិយាយបង្រៀនឡើងវិញប៉ុណ្ណោះ» ។ ពុទ្ធដីកាបែបបង្រួបបង្រួមនេះអាចឱ្យយើងយល់ថា សម័យបុរាណ ឬទំនោរថ្មី យើងត្រូវការគ្នាទាំងអស់ រីឯសិទ្ធិស្រាវជ្រាវក៏ត្រូវមានដែរដើម្បីឱ្យអក្សរសាស្ត្រមានការវិវឌ្ឍស្របសេចក្តីត្រូវការ ។
បន្តបញ្ហាយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមទៀតខ្ញុំសង្កេតឃើញថា លោកប្រឆាំងដ៏ខ្លាំងក្លាចំពោះអំពើពុករលួយដែលបង្កើតអពមង្គលដល់សង្គម ។ រហូតដល់សម័យសាធារណរដ្ឋដែលជាសម័យមួយដំបូងឡើយលោកចូលចិត្តដែរ ក៏លោកបង្ក្រើកប្រឆាំងដល់អំពើពុករលួយ ចូលដៃសត្រូវគ្រប់ប្រការរបស់អ្នកកាន់អំណាច ធំៗ ដែលជាបុព្វហេតុមួយបន្ទាញធ្វើឱ្យសម័យនោះវិនាស ។
ព្រះគ្រូប៉ាង ខាត់ ស្រឡាញ់សង្គមការជាប្រយោជន៍សាធារណៈ ។ ក្នុងប្រយោជន៍រួមទាំងនោះ យើងបានស្គាល់ថា លោកបានដឹកនាំ និងចាត់ចែងជាច្រើនដងឱ្យបំពេញធ្វើបុណ្យកសាងវត្ត សាលារៀនជាច្រើនកន្លែង ។
បញ្ញាវាងវៃ ស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ ពង្រឹងសង្គមការជាគុណបុណ្យដែលយើងចងចាំជានិច្ច និងកោតសរសើរដល់ព្រះគ្រូប៉ាង ខាត់ ។ យើងសូមប្រសិទ្ធពរប្រគេនវិញ្ញាណក្ខន្ធលោកឱ្យទទួលតែសុគតិភព ។ យើងជឿជាក់ផងដែរថា បើលោកនៅរស់រានមានជីវិតដល់សព្វថ្ងៃច្បាស់ជាយើងឃើញលោកកំពុងកាន់ប្រដាប់បំពងសំឡេង ស្រែករកយុត្តិធម៌ឱ្យសង្គមខ្មែរ ដូចខ្ញុំបានជួបប្រទះពេលចុងក្រោយនៅមុខមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រភ្នំពេញឆ្នាំ១៩៧១ ។
២-ចិតជាឃ្លាខ្លះអំពីការរៀនសូត្រនៅសាលាវត្ត ខ្ញុំសូមរំលឹកការអប់រំផ្ទាល់ខ្លួនមួយបែបដែលខ្ញុំជាលទ្ធផលចេញមកពីសាលានោះ ។ ថ្វីបើពេល ក្រោយៗមកខំចៀសវាងការរៀនទន្ទេញចាំមាត់សូត្របានមកវិញយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏អនុស្សាវរីយ៍ទីមួយនេះនៅកំសួលក្នុងចិត្តជានិច្ច ។
នៅពីកុមារជីដូនខ្ញុំបាននាំទៅនៅវត្តបម្រើព្រះសង្ឃជាក់ក្នុងជំនឿថាបានបុណ្យសន្សំ កុសល។ រៀនបែកពីគ្រួសារ រៀនចងស្ពានមេត្រីជាមួយមិត្តភក្តិក្មេងវត្តដូចគ្នា រៀនគោរពរតនត្រៃ ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃឧបាសក ឧបាសិកា ព្រមទាំងគ្រួសារអ្នកមានគុណក្នុងន័យបានបុណ្យដដែល ។ ជាមួយ ក្មេងៗដូចគ្នាយើងស្គាល់ជីវិតរស់ប្រចាំថ្ងៃ ដោយសុទ្ធតែផ្អែកលើការប្រណាំងគ្នា ដូចជាការបោកចំបាប់ ជួនកាលក្លាយជាឆាកប្រដាល់ក៏មាន ដូចជារត់ប្រណាំង ដូចមានប្រកួតបាល់ទាត់ធ្វើអំពីផ្លែដូងឬមួយប្លោកសត្វជាដើម ។ ប្រញាយកម្លាំងប្រាជ្ញាដោយសូត្រធម៌ប្រណាំងគ្នា ។ រៀនឈ្លោះប្រកែក រៀនរស់ដូចជាពេលអាស្រ័យបាយខំតាមហុតសម្លហោះជាដើម ។
ចំណាត់ពេលរៀនចែកជាពីរផ្នែក ។ ពេលយប់ព្រះសង្ឃបង្រៀនឱ្យសូត្រធម៌ជាមួយលោក ដោយទន្ទេញចាំមាត់ស្រែកយកតាមគ្នាពុំទាន់យល់អត្ថន័យ អត្ថរសអ្វីទាំងអស់ គ្រាន់តែលោកពន្យល់ថា បានបុណ្យប៉ុណ្ណោះ ។ ពេលថ្ងៃក្រៅពីថ្ងៃសីល យើងជុំគ្នាទៅរៀននៅក្នុងសាលាធំមួយដែលមានតែមួយថ្នាក់ មានសិស្សប្រហែល៤០នាក់មានកុមារីកុមារា គ្មានកម្រិតកម្ពស់វិជ្ជាឡើយ អ្នកចូលរៀនថ្មីក៏ត្រូវលាយឡំជាមួយអ្នករៀនចាស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ។ ចាប់ផ្តើមពេលព្រឹកត្រូវសូត្រធម៌នមោតស្សៈ៣ចប់ ។
បន្ទាប់មកត្រូវរៀនអានដោយដំបូងឡើយយើងគិតតែពីស្រែកយកតាមព្រះសង្ឃជាគ្រូ ឬសិស្សចាស់ម្នាក់ដែលអាន និងចង្អុលអក្សរដែលសរសេរឆ្លាក់លើក្តារខៀន ។ បង្រៀនបែបនេះយើងចំណាំពាក្យ នីមួយៗមុនចេះសរសេរ ។
ជួនកាលសម័យសព្វថ្ងៃគេហៅថា «របៀបបង្រួម» ។ អស់រយៈពេលយា៉ងតិចកន្លះឆ្នាំ ទើបលោកគ្រូ ឬមួយគ្នាឯងជួយបង្រៀនស្រៈព្យញ្ជនៈ រៀនប្រកបនឹងផ្ញើជើង អានសៀវភៅឱ្យបាន «ដាច់អស់» ។ ចេះអាន ក្រៅពីចេះសូត្រធ្វើឱ្យស្រណំក្នុងចិត្តថា បានទទួលឯករាជ្យទីមួយសម្រាប់ជីវិត ។ ជីដូនខ្ញុំគាត់និយាយថា គាត់បានធ្វើបុណ្យដោយបានដឹកនាំចៅឱ្យទៅរៀនសូត្រតាមផ្លូវធម៌ ។
ចំណែកការរៀនលេខវិញ យើងក៏ពុំភ្លេចដែររបៀបសូត្រតាមគ្នាចាំមាត់នូវមេលេខគុណពី១ដល់១០ ជួនកាលបញ្ច្រាសពី១០មក១វិញក៏ មាន ។ រៀនអានយើងអាចភ្លេចអត្ថបទដើមបានខ្លះ តែបើមេលេខគុណវិញត្រូវដក់នៅក្នុងបញ្ញាចិត្តអាចបញ្ចេញសូត្រមកវិញបានគ្រប់ពេល ។
សម្តីជាឯក លេខជាទោ អក្សរជាត្រី នេះជាការផ្សំគ្រឿងវិជ្ជារបស់ខ្ញុំ ។ ស្លចេញមកដំបូងតាមបែបការរៀនសូត្រ ។ រៀនគិតហូរហែបន្តរណ្តំក្នុងដំណើរជីវិតជាទំនុកអប់រំក្រសោបជាមួយការរៀនសូត្រដែរ ។ រៀនគិត និងរៀនគូរថែមទៀតជាមធ្យោបាយសម្រាប់បង្កើតលំអប្រឡប់ និងដោះស្រាយបញ្ហាដ៏សម្បូរបែបនៃសង្គមមនុស្ស ។
សង្គមមនុស្សភាគច្រើនប្រឈមនៅលើគន្លងច្បាប់ បើយើងរស់នៅស្រុកណាដែលមានសមភាព ។ ឯចំណែកគន្លងធម៌វិញខ្ញុំច្រើនវិលទៅរំងាស់ដួសយកពីពេលរៀនសូត្រ ព្រោះពេលនោះក្រៅពីក្រេបយកចំណេះដឹង ព្រះសង្ឃបានបង្រៀនឱ្យចេះស្រឡាញ់ជីវិតគ្រប់សារពើ មានធម្មជាតិ សត្វ ពិសេសជីវិតមនុស្សផងគ្នា ។ ជីវិតមនុស្សផងគ្នាជាទ្រព្យរកតម្លៃវាស់មិនបាន ។ ដោយឥទ្ធិពលសាលាវត្តដែលអប់រំខ្ញុំឱ្យជាប់ជឿរឿងនេះផង និងដំណើរជីវិតរសាត់រលកជួបសំណាងជួយផង ខ្ញុំត្រូវខំនឹកគិតសូត្រដដែលថា «ជីវិតអ្វីក៏សប្បាយល្អប្រសើរម្ល៉េះ ថ្វីបើបញ្ហាគ្រប់ប្រការមានមកច្របល់បណ្តើរជាមួយក៏ដោយ» ។
កំណប់សេចក្តី
ដោយពុំបានវិភាគពាក្យបុណ្យរកអត្ថន័យអត្ថរស និងដើមកំណើតរបស់ពាក្យផង និងចង់រក្សាការយល់គិតពេលរៀនសូត្រទាំងពីរបែបផង យើងគ្រាន់តែទុកពាក្យនេះជាថាមពលមួយជួយបញ្ឆេះចំណង់ និងបំណងរបស់យើងក្នុងដំណើរជីវិត ។
តើយើងមានដក់សល់អ្វីខ្លះ ពេលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យអក្សរសាស្ត្រ ។ ដោយវិញ្ញាសាវេយ្យាករណ៍ បាលី សំស្ក្រឹត ឬពាក្យខ្មែរដែលរមួលក្លាយមកពីបាលីសំស្ក្រឹត ជាវិញ្ញាសាមួយដ៏លំបាក យើងត្រូវសារភាពថាកន្លែងភាគច្រើននៃមេរៀនរបស់ព្រះគ្រូ យើងត្រូវខំ «រៀនសូត្រ» ឱ្យចាំជាប់ ។ ដោយទិសដៅដែល «ហៅថាចង់បានសញ្ញាបត្រ» មកជួយប្រលោម ជាមួយទិសដៅស្ទាបរកចំណេះ យើងត្រូវតែខំប្រឹងដោយចិញ្ចឹមក្តីសង្ឃឹមថាបានបន្តការសិក្សាទៅឆ្ងាយទៀត ពិសេសសង្ឃឹមថាបាន «បុណ្យសក្តិ» ច្នៃជីវិតឱ្យបានរស់ប្រសើរសប្បាយ និងស្រណុក។ បើពាក្យបុណ្យមកជាបណ្ឌិតនៅពេលនោះ ក៏ព្រោះតែយើងមានបំណងបង្វែរប្រគេនព្រះគ្រូ បា៉ង ខាត់ ដែលយើងទុកជា «វរជនមានបុណ្យម្នាក់» របស់សង្គមខ្មែរ ។
ចុះយើងនៅសល់អ្វីដែលនឹកឃើញភ្លាមនៅសម័យរៀនសាលាវត្ត ។ ដោយពាក្យបុណ្យជាថាមពលដរាប យើងទទួលការអប់រំបែបប្រជាប្រិយមួយដែលលើកជាឃ្លាថា បុណ្យផ្ទុយនឹងបាប ល្អផ្ទុយនឹងអាក្រក់ សុខផ្ទុយនឹងទុក្ខ គ្នាយើងផ្ទុយនឹងគ្នាគេ ស្រុកយើងផ្ទុយនឹងស្រុកគេ ។
ក្នុងឃ្លាទាំងឡាយខាងលើនេះ យើងច្រើនយល់បានស្ទើរទាំងអស់ លើកលែងតែឃ្លាមួយដែលយើងសង្កេតឃើញថា មិនប្រក្រតីឡើយ ព្រោះជួនកាលអ្នកខ្លះកាលនៅជាមួយយើងគាត់ជាគ្នាយើង តែបើកាលណានៅជាមួយគេគាត់ទៅជាគ្នាគេដែរ ។ នឹកឃើញដល់ការអប់រំ យើងទាំងឡាយជាក្មេងវត្តដែលរស់អណ្តែតជាមួយបច្ចុប្បន្នភាពរបស់សង្គមខ្មែរនៅពេលដ៏ពិសេសមួយ ។ ក្លែបក្រអៅនៃពេលដ៏ពិសេសនោះច្រត់ចំពេលស្រុកខ្មែរកំពុងទាមទារឯករាជ្យ ។
ទាមទារឯករាជ្យត្រូវបណ្តាលឱ្យមានសកម្មភាពច្រើនប្រការ ដើម្បីបំផុសបំផុលសាមគ្គីភាព និងស្មារតីជាតិនិយម ។ ស្មារតីជាតិនិយមខ្មែរយើងក៏ដូចជាតិសាសន៍ដទៃទៀតដែរ ច្រើនយកចម្រៀងមកជួយជ្រែកចូលផ្លូវចិត្ត ។ តែកាលណាខំច្រៀង មុខតែខំសូត្រជាអាថ៌ផងទៀត តែម្តងនេះត្រូវសូត្រច្រៀងតាមបទដ៏ពីរោះមួយ ។ បទដ៏ពីរោះដែលចងជាមួយចម្រៀងដែលជីវពលនារីក្លាហានច្រៀងនោះឈ្មោះហៅថា «ផែនដីខ្មែរប្រែថាសុវណ្ណភូមិ» ។ ច្រៀងផងរាប់មួយពីរផងជាចង្វាក់ដើរ ។
រៀនសូត្រយកបុណ្យជាគំនិតដែលសង្គមបណ្តុះយើងខ្ញុំនៅបឋមវ័យ បកស្រាយប្រដឹតនឹងទម្លាប់នៃស្រុកភូមិមួយបែប ។ ខំរៀនសូត្រដែលបុព្វបុរសទុកជាមេប្រដោលទៅរៀនច្រៀង ពិសេសនឹកគិតថាជាចម្រៀងជាតិដំបូងផង ហាក់ដូចជាជួយបំប៉នផ្លូវចិត្តយើងឱ្យបាន «សឿង អង់អាច ក្លាហាន ក្លៀវក្លា» និងចិញ្ចឹមក្តីសង្ឃឹមថា បានរីករាយសំណព្វពេញចិត្ត រួមរស់ដោយរមណីយភាពជាមួយខ្មែរគ្រប់ភូមិពេញឯករាជ្យ ដោយសង្ឃឹមថា នឹងបាន «ធ្វើបុណ្យ» បន្តទៅទៀត ។
ព្រះគ្រូឧត្តម
រឿងខ្លីតែងដោយអ្នកស្រីស៊ឹម ចាន់យ៉ា ជាសិស្សគណឧទ្ទិសដល់ព្រះគ្រូប៉ាង ខាត់
-ម៉ាក់! ម៉ាក់!
សំឡេងកូនស្រីខ្ញុំលាន់ឮឡើងពីក្រោមផ្ទះបញ្ជាក់ថា គេត្រឡប់មកពីពិធីបុណ្យដែលពូ មីងរបស់សានីប្រារព្ធធ្វើហើយ ។ សានី គឺជាមិត្តជិតស្និទ្ធរបស់នាង ។
-ម៉េចទៅកូនពិធីបុណ្យនោះ ?
-អធិកអធមណាស់ម៉ាក់! ចង្ហាន់ពោរពាស ភ្ញៀវកុះករ រថយន្តច្រើនសឹងតែរកកន្លែងចតពុំបាន ម្ចាស់បុណ្យគឺពូ មីងរបស់សានីទឹកមុខរីកដូចផ្កាអីុចឹង!
-មែនឬ ? រួចចុះសានីនោះយ៉ាងម៉េចដែរ ?
-សានីមមាញឹកខ្លាំងណាស់ ខ្ញុំនិងគេជួយចាត់ចែងពូមីងយ៉ាងពេញទំហឹង !
-អីុចឹងពួកឯងសប្បាយចិត្តណាស់មែនទេ ?
-សប្បាយណាស់ម៉ាក់ ប៉ុន្តែ!
កូនស្រីខ្ញុំផ្អាកសម្តី សម្លឹងមុខខ្ញុំទ្រឹង ។ ខ្ញុំដឹងថា នាងប្រាកដជាមានរឿងអ្វីមួយលាក់ទុកក្នុងចិត្ត ។
-ប៉ុន្តែស្អីទៅកូន ? មានរឿងអ្វីមិនស្រួលឬ ?
-ពិធីប្រព្រឹត្តទៅដោយស្រួលទាំងអស់ តែអ្វីដែលមិនស្រួលនោះគឺចិត្តរបស់សានី ពេលខ្លះកំពុងតែ សប្បាយៗ ស្រាប់តែប្រែទឹកមុខទៅជាស្មើមួយរំពេច !
-ហេតុអី ?
-គឺអីចេះណ៎ាម៉ាក់! ពេលសូត្រធម៌ខ្ញុំ និងសានី តែងតែអង្គុយជិតគ្នា នៅពេលមួយនោះអាចារ្យឱ្យទាំងអស់គ្នាសូត្រតាម លុះដល់ត្រង់កន្លែងថា «រីចង្ហាន់បិណ្ឌបាត្រនៃយើងខ្ញុំទាំងឡាយនេះប្រកបដោយធម៌ បានមកដោយធម៌ កើតឡើងដោយធម៌» ស្រាប់តែសានីងាកមើលមុខខ្ញុំធ្វើមុខស្មើ ហើយនិយាយ ខ្សឹបៗថា «លក្ខណ៍! ខ្ញុំចង់សួរលោកអាចារ្យថា ចុះបើចង្ហាន់នោះមិនបានមកដោយធម៌ តើយ៉ាងណាដែរ» ? ខ្ញុំសើចនឹកថា សានីមិត្តខ្ញុំនេះមានគំនិតរប៉ិលរប៉ូចណាស់ ប៉ុន្តែមួយសន្ទុះក្រោយមកសានីងាកមកនិយាយពាក្យនេះដដែលម្តងទៀត ដោយធ្វើមុខហ្មត់ចត់ «មែនណ៎ាលក្ខណ៍ ខ្ញុំនឹងសួរមែនណ៎ា ព្រោះរឿងនេះខ្ញុំឆ្ងល់យូរហើយ»។ ម្តងនេះខ្ញុំលែងគិតថា នាងរប៉ិលរប៉ូចហើយ ខ្ញុំខ្សឹបទៅវិញថា សានី ឯងចង់សួរអ្នកណាក៏សួរទៅ ប៉ុន្តែរឿងនេះខ្ញុំនឹងសួរម៉ាក់ខ្ញុំដែរ គាត់ឧស្សាហ៍ណែនាំខ្ញុំពីរឿងធម៌អាថ៌ណាស់ ដូច្នេះខ្ញុំគិតថាគាត់អាចឆ្លើយសំនួរនេះបាន!
ខ្ញុំសើចយកដៃអង្អែលក្បាលកូន ។
-កូននិយាយអួតពីម៉ាក់ធ្វើអ្វី ម៉ាក់ចេះតែបន្តិចបន្តួចតើ! និយាយអីុចឹងសានីចេះឆ្ងល់ពីរឿងនេះល្អណាស់តើ! កូនដឹងទេថា ហេតុអ្វីបានជាមិត្តកូននឹកឃើញសួរបែបនេះ ?
កូនខ្ញុំធ្វើមុខភាំងរកនឹកមួយសន្ទ??
ចែករំលែកព័តមាននេះ