ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ៖ គោកព្រះរាជមន្ទីរ នៅជិតភ្នំជ្រាវ និងភ្នំខ្ជោល មានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងរឿងកាលព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានឡើងសោយរាជ្យ ហើយព្រះអង្គបានឱ្យសង់ព្រះរាជមន្ទីរនៅទីនោះ ដោយសារតែព្រះអង្គរលឹកទីប្រសូត
ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ៖ គោកព្រះរាជមន្ទីរ នៅជិតភ្នំជ្រាវ និងភ្នំខ្ជោល មានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងរឿងកាលព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានឡើងសោយរាជ្យ ហើយព្រះអង្គបានឱ្យសង់ព្រះរាជមន្ទីរនៅទីនោះ ដោយសារតែព្រះអង្គរលឹកទីប្រសូត និងចម្ការដែលព្រះអង្គធ្លាប់ដាំត្រសក់ ។
លោកតាគង់ អួន អាយុ៨០ឆ្នាំ ជាប្រធានភូមិគោក ឃុំអមលាំង ស្រុកថ្ពង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ កាលពីពេល ថ្មីៗនេះ បានរៀបរាប់ថា តាមឮចាស់ៗតំណាល តៗគ្នាថា មានប្រវត្តិរឿងរា៉វតាត្រសក់ផ្អែមពាក់ព័ន្ធនឹងទីកន្លែងខាងលើ តែគាត់មិនហ៊ានសន្និដ្ឋានថា មានពិត ឬមិនពិតទេ ។ រឿងតំណាលថា ក្នុងផែនដី (រជ្ជកាល) ព្រះសីហនុរាជ មានតាបសមួយអង្គព្រះនាមព្រះបទុមតាបស ជាព្រះរាជបុត្រាព្រះបាទចក្រពត្តិរាជ ។ ក្នុងកាលដែលដំបងគ្រញូងជ្រែករាជ្យបិតាព្រះអង្គ «ព្រះបទុមតាបស» បានភៀសព្រះកាយទៅបួសជាមហាឥសីនៅលើកំពូលភ្នំខ្ជោល «ក្នុងខេត្តសំរោងទង» បច្ចុប្បន្នខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ ដោយរស់ក្នុងនាមតាបស យូរៗទៅចម្រើនឈាន ស្តេចនឿយណាយនឹងឈានក៏កើតរោគអផ្សុកពន់ពេកក្រៃ ។ សម័យថ្ងៃមួយស្តេចចេញទៅព្រៃជួនជាព្រះសណ្តាប់ឮពពួកសត្វនិយាយគ្នាថា «តាបសនេះជាមនុស្សឥតភ័ព្វ មិនមានប្រពន្ធកូនតវង្សត្រកូល ។ ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ ព្រះអង្គមានប្រពន្ធកូនរួចហើយទើបមកសាងផ្នួស»។ លុះឮពួកសត្វនិយាយគ្នាហើយនោះ ព្រះអង្គគិតថា រឿងរបស់ព្រះអង្គពិតដូចជាសត្វនិយាយមែន ទើបស្តេចចាកពីព្រះផ្នួសមកមានប្រពន្ធ ។
លុះចំណេរតមកសម័យថ្ងៃមួយព្រះបទុមតាបសនោះមានបុត្រមួយព្រះអង្គថ្វាយនាមថា «ចៅតា» ។ លុះព្រះកុមារចម្រើនវ័យធំឡើង ដឹងសេចក្តី មានរូបឆោមលោមពណ៌ស្រស់ស្អាត មានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃ ស្គាល់ខុសត្រូវមក បិតា ទូន្មានយា៉ងណាក៏ចាំបាន ទើបបិតាត្រឡប់ទៅបួសវិញ ។ ចំណែកព្រះកុមារចៅតា ក៏នៅជាមួយមាតារហូតមក ។ វេលាថ្ងៃមួយព្រះរាជកុមារចៅតាក៏លាមាតាទៅរកបិតាដែលតាំងសីលនៅឯព្រៃភ្នំ ។ ពេលជួបព្រះបិតាហើយ ព្រះកុមារចៅតាក៏ទទូចចង់ដឹងពីពូជពង្សវង្សត្រកូលថារូបគេជាចៅរបស់អ្នកណា ទើបបិតាដាក់ឈ្មោះឱ្យចៅតាបែបនេះ ។ ដោយទ្រាំនឹងការទទូចចង់ដឹងរបស់ព្រះកុមារមិនបាន ព្រះបទុមតាបសក៏បានប្រាប់ពីពូជពង្សដែលជាវង្សក្សត្រតាមដំណើរសព្វគ្រប់ ។ ពេលនោះតាបសបានទាយថា ថ្ងៃក្រោយកូននឹងបានឡើងសោយរាជសម្បត្តិមិនខាន ។ ពេលនិយាយចប់ហើយ តាបសបានឱ្យថ្មដែកមួយដុំ និងគ្រាប់ត្រសក់៣គ្រាប់ទៅចៅតា ហើយប្រាប់ថា «ចូរឯងយកវត្ថុទាំងនោះទៅដាំចិញ្ចឹមជីវិត និងរក្សាខ្លួនចុះ ។ ចៅតាទទួលហើយក៏លាព្រះបិតាទៅនៅជាមួយនឹងមាតាវិញ ។ លុះចំណេរក្រោយមកមាតាក៏ដល់នូវជរាភាពរួចក៏អនិច្ចកម្មទៅ ។ ចៅតាក៏ធ្វើចម្ការដាំត្រសក់នៅភ្នំជ្រាវតែម្នាក់ឯងដរាបដល់មានរឿងក្របីស៊ីត្រសក់ ។
តំណាលពីរឿងក្របីស៊ីត្រសក់ គឺមានវេលាថ្ងៃមួយក្របីអ្នកស្រុកបានទំលាយរបងចម្ការត្រសក់ ចូលស៊ីត្រសក់របស់ចៅតាអស់ជាច្រើន ។ ឃើញដូច្នោះចៅតា ក៏យកដុំដែកចោលដើម្បីឱ្យក្របីរត់ចេញក្រៅវិញ តែជាអកុសលដុំដែកនោះរត់ទៅត្រូវក្របីងាប់បាត់ទៅ ។ ក្រោយក្របីងាប់ហើយ ម្ចាស់ក្របីបានប្តឹងឱ្យចៅតាសងក្របី តែចៅតានិយាយថា ខ្លួនគ្មានបំណងធ្វើឱ្យក្របីងាប់ទេ គ្រាន់តែចោលបង្អើលកុំឱ្យស៊ីត្រសក់ប៉ុណ្ណោះ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ក៏នៅតែមិនត្រូវគ្នាក៏ឡើងដល់ក្រុមសេនាបតី ហើយនៅតែមិនត្រូវគ្នាទៀតក៏ឡើងដល់ស្តេច ដើម្បីទ្រង់ព្រះរាជវិនិច្ឆ័យឱ្យ ។ គ្រានោះដោយចង់ដឹងថា តើដុំដែកនោះពេលចោលទៅត្រូវសត្វហើយ សត្វណាខ្លះនៅរស់ និងសត្វណាខ្លះទៀតងាប់ ។ ពេលនោះកាលបើចៅតាចោលដុំដែកទៅត្រូវនឹងក្របីណាហើយ ក្របីនោះក៏ធ្លាយពោះងាប់ទាំងអស់មែន ។ ព្រះរាជាទ្រង់ពិសោធន៍ឃើញដូច្នេះហើយ ទ្រង់កាត់សេចក្តីថា ក្របីងាប់មិនមែនចៅតាមានចិត្តចង់សម្លាប់ទេ ពីព្រោះចៅតាមិនបានដឹងថាដុំដែកនោះជាដែកកាយសិទ្ធិទេ ស្មានថាជាដុំដែកធម្មតា ។ ហេតុនេះក្របីងាប់ទុកជាកម្មរបស់វា និងយកទោសចៅតាមិនបានទេ ។ ក្រោយមកព្រះរាជាបានឱ្យពួកជាងយកដុំដែកនោះទៅរំលាយមើលក៏ឃើញថាជាដែកកាយសិទ្ធិពិតមែន ទើបទ្រង់បង្គាប់ឱ្យក្រុមជាងធ្វើលំពែងមួយ ហើយប្រគល់ទៅឱ្យចៅតាកាន់លំពែងនោះទុករក្សាចម្ការត្រសក់ ជាចម្ការហ្លួង ។
សម័យថ្ងៃមួយព្រះរាជាទ្រង់មានព្រះរាជហឫទ័យសង្ស័យថា ចៅតាដាំត្រសក់សម្រាប់ទុកតែជាតង្វាយទេ ឬមួយលបដាំឱ្យគេខ្លះដែរ ។ លុះវេលាយប់ស្ងាត់ ព្រះអង្គក៏ត្រាស់ហៅមន្ត្រីស្និទ្ធព្រះអង្គចំនួន៧នាក់ ហើយឱ្យយកសេះដែលលឿនមកឱ្យព្រះអង្គគង់តម្រង់ទៅចម្ការត្រសក់ ។ ពេលទៅដល់ហើយព្រះអង្គលបចាំមើលក្រែងចៅតាឱ្យត្រសក់ទៅអ្នកផ្សេង ។ គាប់ជួនចៅតាដែលអង្គុយក្នុងរោងក្រឡេកទៅឃើញមានស្រមោលមនុស្សលបចូលក្នុងចម្ការ ក៏យកលំពែងគប់តម្រង់ស្រមោលនោះ ដោយពុំនឹកស្មានថា ជាព្រះរាជាទេ ។ ខណៈនោះលំពែងក៏រត់ទៅត្រូវចំព្រះរាជាបណ្តាលឱ្យទ្រង់សុគតនៅជើងដំបូកក្នុងចម្ការនោះទៅ ។ ដំបូកនោះជាប់ឈ្មោះថា ជាដំបូកចាក់ស្តេចមកដល់សព្វថ្ងៃ ។
លុះព្រឹកឡើងក្រុមសេនាអាមាត្យបានរៀបចំទុកដាក់ព្រះបរមសពក្នុងកោដិ ធ្វើបុណ្យតាមប្រពៃណី ហើយក៏បានជំនុំគ្នាលើកចៅតាឱ្យឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិ ព្រោះតែមន្ត្រីទាំងនោះយល់ឃើញថា ចៅតាមានកម្លាំងខ្លាំង ហើយលំពែងក៏មុតស្រួចទៀត លើសអាវុធទាំងឡាយរបស់មនុស្សទាំងពួង ។ ណាមួយយល់ឃើញថា ពូជពង្សវង្សត្រកូលរបស់ចៅតាក៏ជាប់ព្រះរាជត្រកូលផងដែរ មិនតែប៉ុណ្ណោះបណ្តារាស្ត្រទាំងឡាយក៏ស្រលាញ់ស្ម័គ្រស្មោះជាមួយចៅតា មិនថា អ្នកស្រុកជិត ឬអ្នកស្រុកឆ្ងាយនោះទេ គួរតែយើងអញ្ជើញគាត់ឱ្យឡើងសោយរាជ្យទៅ ។ លុះគិតស្រេចហើយក៏តាំងនាំគ្នាហែក្បួនទៅអញ្ជើញចៅតា ឱ្យទៅសោយរាជ្យតំណប្រយូវង្ស ។
កាលព្រះកុមារចៅតាបានឡើងសោយរាជ្យហើយ ក្រុមសេនា អាមាត្យ មន្ត្រីតូចធំ បានថ្វាយព្រះនាមថា ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម ។ កាលព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមសោយរាជ្យបានបួនឆ្នាំ ស្តេចមានសេចក្តីរលឹកទីប្រសូត និងចម្ការដែលដាំត្រសក់ ស្តេចក៏យាងទៅសាងព្រះរាជមន្ទីរនៅទីនោះ ហើយសន្មតថា គោកព្រះរាជមន្ទីរដែលនៅជិតភ្នំជ្រាវ ។ ព្រះអង្គបានសាងព្រះបដិមាជាច្រើនព្រះអង្គ ហើយយកទៅតម្កល់នៅក្នុងរូងភ្នំមួយទុកជាព្រះកេរ ហើយទ្រង់សន្មតឱ្យថាភ្នំព្រះ ឯចម្ការត្រសក់នោះមានមកដល់សព្វថ្ងៃ ។
បច្ចុប្បន្នគោកមន្ទីរនេះ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សហគមន៍គោកមន្ទីរ ដែលមានលោកជុន ចាន់ថន ជាប្រធាន ហើយភូមិជ្រាវទឹកចេញ និងភូមិគោកមានឈ្មោះមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ចំណែកភ្នំខ្ជោលសម័យនេះអ្នកស្រុកនិយមហៅថា ភ្នំឱរ៉ាល់ទៅវិញ រីឯភ្នំជ្រាវដែលមានទឹកធ្លាក់ខួបប្រាំងវស្សានោះនៅប៉ែកខាងក្រោម ។ ចំពោះចម្ការត្រសក់មានស្លាកស្នាមមកដល់សព្វថ្ងៃនេះខ្លះដែរ ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ