នេះពុំមែនជាអត្ថបទដកស្រង់យកពីស្នាដៃរបស់អ្នកនិពន្ធណាឡើយ ប៉ុន្តែគឺជាឯកសារដែលព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ សរសេរចង.ក្រងឡើង ដោយផ្អែកទៅលើការសង្កេតផ្ទាល់នៅក្នុងស្រុកភូមិដែលគាត់រស់នៅកាលស្ថិតក្នុងវ័យកុមារ ។ ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ ជឿថា នៅខេត្ត ផ្សេងៗទៀតនៃប្រទេសកម្ពុជាក្នុង
នេះពុំមែនជាអត្ថបទដកស្រង់យកពីស្នាដៃរបស់អ្នកនិពន្ធណាឡើយ ប៉ុន្តែគឺជាឯកសារដែលព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ សរសេរចងក្រងឡើង ដោយផ្អែកទៅលើការសង្កេតផ្ទាល់នៅក្នុងស្រុកភូមិដែលគាត់រស់នៅកាលស្ថិតក្នុងវ័យកុមារ ។ ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ ជឿថា នៅខេត្ត ផ្សេងៗទៀតនៃប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសម័យមុន ពិតជាមានល្បែងប្រណាំងរទេះដូចនៅស្រុកគិរីវង់ ខេត្តតាកែវ ជាស្រុកកំណើតគាត់ដែរ ។
ល្បែងប្រណាំងរទេះ ជាប្រភេទកីឡាមួយបែប ដែលខ្មែរសម័យមុននិយមចូលចិត្តយ៉ាងខ្លាំង ។ គេច្រើនលេងកីឡាប្រណាំងរទេះនៅរដូវប្រាំង បន្ទាប់ពីបានច្រូតកាត់ បោកបែនប្រមូលផលស្រូវរួចជាស្ថាពរ ។ មុននឹងប្រកាសប្រណាំង ភូមិនីមួយៗ ពិសេសអ្នកដែលចូលចិត្តល្បែងប្រណាំងនេះ បានស្វះស្វែងរកគោដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិជាគោលឿនសម្រាប់ប្រណាំងប្រជែងយកជ័យជម្នះ ។ ក្រោយពីជ្រើសរើសសម្រិតសម្រាំងបានគោប្រភេទនេះហើយ គេក៏ចាប់ចាត់ចែងហ្វឹកហាត់បំបោលសាកល្បងជាច្រើនលើកច្រើនសា នៅក្នុងក្របខណ្ឌភូមិរបស់ខ្លួន ។ ការហ្វឹកហាត់ទាមទារឱ្យមានមធ្យោបាយ និងសម្ភារចាំបាច់ ខ្លះៗដែលមានជាអាទិ៍ ៖
១-ផ្លូវប្រណាំង
គេច្រើនធ្វើផ្លូវសម្រាប់ប្រណាំងនៅតាមវាលស្រែនាមុខភូមិ ។ ដើម្បីស្ថាបនាផ្លូវប្រណាំង មុនដំបូងគេយកបង្គោលឈើទៅបោះតម្រុយជាពីរជួរយា៉ងត្រង់ តាមរយៈចម្ងាយផ្លូវពីដើមទីដល់ចុងទី ។ ឯទទឹងផ្លូវអាចមានប្រវែង៣ម៉ែត្រ ឬ៤ម៉ែត្រ ។ បន្ទាប់មកគេចូកចាំងផ្លូវឱ្យមានផ្ទៃរាបស្មើល្អ ដោយបោចជញ្ជ្រាំងដាក់ចំកណ្តាលទ្រូងផ្លូវជាជួរយា៉ងត្រង់ ។ គេកាប់ចាំងភ្លឺស្រែដែលនៅតាមផ្លូវប្រណាំងឱ្យរាបស្មើនឹងដីធម្មតា ។
២-អំពីរទេះប្រណាំង
គេច្រើនឱ្យឈ្មោះរទេះប្រណាំងថា «រទេះសាឡី» នៅស្រុកគិរីវង់ គេនិយមហៅថា «រទេះលន» ។ រទេះលន គឺជាប្រភេទរទេះធុនតូច ដែលកសាងឡើងឱ្យមានសោភ័ណភាពផង និងឱ្យបានជាប់មាំល្អទៀតផង ។ គ្រឿងប្រដាប់ និងផ្នែក ផ្សេងៗនៃរទេះសាឡី សុទ្ធសឹងតែធ្វើឡើងពីឈើជាប់រឹងមាំ (កង់, ទូក, ប្រែកត្រង់, ប្រែក.ង, នឹម, ដុំ, ភ្លៅ) ដើម្បីចៀសវាងការបាក់បែកខូចខាតក្នុងពេលកំពុងប្រណាំង ។
គេប្រើខ្សែលួសសម្រាប់ចងប្រែកត្រង់ និងប្រែក.ង ហើយយកព្រ័ត្រស្បែកក្របីមកធ្វើជាខ្សែជ្រាម ចងនឹមភ្ជាប់ទៅនឹងក្បាលក្រពើរទេះ។ ចំពោះរទេះធម្មតា ដែលមិនប្រើប្រាស់ក្នុងការប្រណាំងទេនោះ គេប្រើតែវល្លិ ឬផ្តៅសម្រាប់ចងផ្នែក ផ្សេងៗនៃរទេះ ។ ដើម្បីច្នៃរចនារូបរាងរទេះឱ្យមានលក្ខណៈកាន់តែពិសេសថែមទៀត គេយកថ្នាំពណ៌ធ្វើពីជាតិហឹង្គុល (ពណ៌ក្រហម) មកលាបលនរំលេចផ្នែក ផ្សេងៗនៃរទេះជាមួយជ័រម្រក្សណ៍ និងថ្នាំពណ៌ទឹកមាស ។ ក្រោយពីបានទឹបលាបលនថ្នាំរួចរាល់ហើយ រទេះសាឡី មានរូបរាង ទ្រង់ទ្រាយល្អឆើតឆាយគួរឱ្យចង់គយគន់ ។ ជាធម្មតានៅតាមខ្សែទាម និងប្រឡៅគោ គេតែងចងកណ្តឹងចង្ក្រង់តូចធំដើម្បីឱ្យលាន់ឮសំឡេងច្រេវច្រាវ (នៅពេលប្រណាំងគេដោះរបស់ទាំងនេះចេញដើម្បីកុំឱ្យធ្ងន់ឥតប្រយោជន៍) នៅពេលដែលរទេះបរចេញទៅ ។
៣-អំពីខ្សែ និងកន្លុះសម្រាប់គោប្រណាំង
ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ លើកឡើងថា សម្រាប់គោប្រណាំង គេមិនប្រើខ្សែកន្លុះសាមញ្ញធម្មតា ដូចគោផងទាំងពួងឡើយ ពិសេសនៅពេលប្រណាំងតែម្តង ។ ដើម្បីការពារទុកជាមុន មិនឱ្យដាច់ខ្សែកន្លុះដែលអ្នកជំនិះចាត់ទុកដូចជាខ្សែហ្វ្រាំងសម្រាប់ទប់ល្បឿន ឬបញ្ឈប់គោនោះ គេត្រូវប្រើខ្សែកន្លុះម្យា៉ងជាប់ស្វិតជាទីបំផុត ។ គេច្រើនយកសរសៃសូត្រក្បាលមកវេញធ្វើជាកន្លុះ និងប្រឡៅគោ ដោយគេបានពិសោធន៍ឃើញថា សរសៃសូត្រមានគុណភាពជាប់ស្វិតលើសវត្ថុធាតុ ផ្សេងៗទៀត ។ ដោយឡែកពីនេះសរសៃសូត្រទន់ ហើយមិនបណ្តាលឱ្យរលាកច្រមុះគោទៀតផង ។ ប្រសិនបើខ្សែកន្លុះប្រឡៅធ្វើពីវត្ថុផុយនោះ អាចបណ្តាលឱ្យដាច់នៅពេលអ្នកជំនិះទាញគោឱ្យឈប់ទាញញាក់ឆ្វេង ញាក់ស្តាំតាមបំណង ។ បើមានការថ្លោះធ្លោយដាច់ខ្សែកន្លុះនោះ រទេះអាចជ្រុលទៅបុកដើមឈើ ធ្លាក់រណ្តៅ ឬឡើងរំលងភ្លឺស្រែ ខ្ពស់ៗ ពារទៅលើហ្វូងមនុស្សឈរទស្សនាយា៉ងច្រើនកុះករ ដែលនាំឱ្យមានគ្រោះអន្តរាយ និងនាំទៅដល់សោកនាដកម្មជាយថាហេតុ ។ ដូច្នេះនៅពេលហប់ខ្សែគោប្រណាំង គេតែងតែបញ្ចូលខ្សែលួសហ្វ្រាំងកង់ដែលជាប់ស្វិតពីរ ឬបីសរសៃលាយជាមួយនឹងជក់ត្នោត ដែលគេជ្រើសយកតែសរសៃ ខ្មៅៗប៉ុណ្ណោះ ។ ខ្សែប្រភេទនេះមិនអាចដាច់បានឡើយ ទោះគេប្រឹងទាញខ្លាំងយា៉ងណាក៏ដោយ។
៤-អំពីជន្លួញ
ជន្លួញជាឧបករណ៍ធ្វើពីឈើ ឬឫស្សីប្រវែងប្រហែល៧តឹកមានរាងក្ងក់បន្តិចនៅខាងគល់។ នៅផ្នែកខាងចុងគេបង្កប់ដែកស្រួចប៉ុនចង្កឹះសម្រាប់ចាក់គោឱ្យរត់លឿន ។ គេច្រើនយកព្រឹងដើមប៉េះ ឬដើមក្រូចព្រៃមកធ្វើជាជន្លួញ ។
គ្រប់អ្នកជំនិះតែងតែប្រើជន្លួញជាចាំបាច់ សម្រាប់ចាក់គោឱ្យឈឺដើម្បីបង្កើនសន្ទុះល្បឿនបានខ្លាំងក្លា ។ ក្រៅពីនេះជន្លួញជាឧបករណ៍ដែលគេប្រើសម្រាប់វាយគោរបស់គូប្រកួត នៅពេលដែលវារៀបនឹងជាន់រទេះខ្លួន ក្នុងពេលកំពុងរត់ប្រណាំង ។ បើពុំនោះទេគោជាគូប្រណាំងខាងក្រោយ ដែលមានល្បឿនលឿនជាង និងជាន់បំបាក់រទេះខាងមុខជាមិនខាន ។
៥-ហាត់ដោ
ពាក្យហាត់ដោ (ហត្ថដៅ0x017d7) នេះពុំមានចែងនៅក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរទេ ប៉ុន្តែគឺជាពាក្យដែលប្រើក្នុងល្បែងកីឡាប្រណាំងរទេះ គឺជាកំណាត់ឫស្សីពីងពង់ប្រវែងប្រមាណ៥ម៉ែត្រសម្រាប់វាយកាត់ទទឹងផ្លូវប្រណាំងកំណត់ការចាញ់ឈ្នះរបស់រទេះមុខ និងរទេះក្រោយ ។
ហាត់ដោ ជាឧបករណ៍ម្យា៉ងធ្វើពីឈើ មានទំហំប៉ុនកដៃ មានសណ្ឋានត្រង់ល្អ ប្រវែងប្រមាណជា៥ម៉ែត្រ ។ គេប្រើសម្រាប់វាយកាត់ចន្លោះរទេះមុខ និងរទេះក្រោយ ដើម្បីកំណត់ឱ្យដឹងឈ្នះចាញ់ ។ គេតម្រូវឱ្យអ្នកវាយហាត់ដោឈរនៅចម្ងាយប្រមាណ៨០ ឬ១០០ម៉ែត្រ ពីទិសដៅ ។
កាលណារទេះទាំងពីរទៅដល់ត្រង់កន្លែងអ្នកវាយហាត់ដោហើយនោះ គេត្រូវពិនិត្យមើលឱ្យបានច្បាស់ និងត្រឹមត្រូវថា រវាងរទេះមុខ និងរទេះក្រោយ តើមានចន្លោះអាចវាយហាត់ដោបាន ឬទេ ? បើអាចវាយបាននោះ អ្នកកាន់ហាត់ដោ ត្រូវផ្តួលកំណាត់ឈើនោះយ៉ាងរហ័សបំផុតទៅលើដីត្រង់ចន្លោះរទេះមុខ និងរទេះក្រោយ ។ ក្នុងករណីនេះគេចាត់ទុកថា រទេះមុខឈ្នះរទេះក្រោយ ។ បើរទេះក្រោយរត់កៀកជាប់ជិត នឹងរទេះមុខខ្លាំងពេក គឺចន្ទោលរទេះក្រោយគងគ្របពីលើក្បាលអ្នកជំនិះរទេះមុខនោះ គេពុំអាចវាយហាត់ដោបានឡើយ ។ ក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ គេកំណត់ថា រទេះក្រោយឈ្នះរទេះមុខហើយ ។
អ្នកវាយហាត់ដោ ត្រូវតែជាមនុស្សសុចរិត ទៀងត្រង់ ប្រកាន់អព្យាក្រឹតមិនលំអៀងទៅភាគីខាងណា ។ តែទោះបីជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏គេតែងតម្រូវឱ្យមានមនុស្សម្នាក់ ឬពីរនាក់ទៀត (ជាធម្មតាអ្នកវាយហាត់ដោត្រូវមានឧបការី២នាក់ដែលចាត់ទុកដូចជាអ្នកសង្កេតការណ៍ចាត់មកពីភាគីប្រណាំងប្រជែងទាំងពីរ) ចាត់ចេញមកពីភាគីបដិបក្សជាអ្នកពិនិត្យ សង្កេតការណ៍ នៅអែបអង្គ នឹងអ្នកវាយហាត់ដោជាដរាប ។
៦-អ្នកជំនិះ
គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា មិនមែនមនុស្សណាក៏អាចធ្វើជាអ្នកជំនិះបានទាំងអស់គ្នានោះឡើយ ។ អ្នកជំនិះត្រូវតែមានលក្ខណៈពិសេស គឺរឹងមាំ ស្វាហាប់ ទាំងផ្លូវកាយ និងផ្លូវបញ្ញា។ គេត្រូវមានសម្រែកលាន់ឮខ្លាំង មានស្មារតីរឹងប៉ឹង មានចិត្តក្លាយហាន មោះមុត មិនខ្លាចគ្រោះថ្នាក់ មិនចេះតក់ស្លុតក្នុងគ្រប់កាលៈទេសៈ ជាមនុស្សឈ្លាសវៃ រហ័សរហួន និងជាអ្នកស្រឡាញ់ល្បឿន ។ ពេលជិះរទេះប្រណាំងអ្នកជំនិះស្លៀកតែខោខ្លីត្រឹមភ្លៅប៉ុណ្ណោះ។ ជួនកាលគេជួតក្រមា ហើយទុកដងខ្លួនឱ្យនៅទទេ ។ នៅលើរទេះប្រណាំង គេមើលទៅអ្នកជំនិះឃើញដូចជាសង្ហាណាស់ ។ នៅពេលប្រណាំងអ្នកជំនិះ ត្រូវប្រើល្បិចច្រើនយ៉ាងមានជាអាទិ៍ ៖
-អ្នកជំនិះរទេះក្រោយចាក់បង្ខំគោខ្លួនឱ្យជាន់បំបាក់កម្ទេចរទេះខាងមុខ នៅពេលខ្លួនបានបំបោលរទេះមកកៀកកិតនឹងគូប្រជែង ។ ជួនកាលគោរទេះក្រោយ ជាន់បំបាក់រទេះខាងមុខ ហើយជាន់ទាំងអ្នកជំនិះខាងមុខឱ្យរបួស ឬដល់ស្លាប់ផងក៏មាន ។
-អ្នកជំនិះរទេះខាងមុខ ងាកមកវាយគោខាងក្រោយ ការពារកុំឱ្យជាន់រទេះខ្លួនបាន ហើយឆ្លៀតពេលដែលគោខាងក្រោយបង្អន់ល្បឿន ក៏ចាក់គោខ្លួនបង្កើនល្បឿន ដើម្បីឆ្លៀតយកឈ្នះ ។
-អ្នកជំនិះរទេះខាងក្រោយ កាលបើបា៉ន់ស្មានថា គោខ្លួនលឿនជាងគោរទេះមុខ គេអាចចាក់គោញាក់ជៀសរទេះមុខ ហើយបំបោលយ៉ាងលឿនដោយបញ្ចេញសម្រែក ខ្លាំងៗ គំរាមគោខ្លួនឱ្យទៅដល់ទីដៅបានមុនគូប្រកួតរបស់ខ្លួនដើម្បីដណ្តើមយកជ័យជម្នះ ។
៧-អំពីការហ្វឹកហាត់មុនពេលប្រណាំង
ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ លើកឡើងថា ដូចល្បែងកីឡាដទៃទៀតដែរ ការប្រណាំងរទេះតម្រូវឱ្យមានការហ្វឹកហាត់យ៉ាងល្អិតល្អន់ ហ្មត់ចត់ និងស្ថិតស្ថិរទៀងទាត់ ដើម្បីត្រៀមខ្លួនចូលប្រកួតនៅពេលខាងមុខ ។ ភូមិ នីមួយៗ បានស្វះស្វែងរកគោដែលមានគ្រប់លក្ខណៈជាគោលឿន សម្រាប់យកមកហ្វឹកហាត់ សមជើង ឱ្យស្គាល់របៀបរបប ស្គាល់កតិកាសញ្ញាប្រកួត ស្គាល់បច្ចេកទេស ផ្សេងៗក្នុងការរត់ប្រណាំង ។ ជាធម្មតាគេច្រើនបង្ហាត់បំបោលគោមួយជើងក្នុងមួយថ្ងៃ ។ គេបង្ហាត់ឱ្យគោរត់ដើម្បីស្គាល់ផ្លូវ គឺទីចេញដំណើរ តម្រាយផ្លូវ និងទីដៅ ។ ដំបូងគេបង្ហាត់គោឱ្យបោលតែរទេះមួយប៉ុណ្ណោះ គឺបំបោលរទេះទោល ។ លុះហាត់ហ្វឹករត់រទេះទោលនេះបានប្រមាណជា១០ថ្ងៃ គេក៏ហាត់បំបោលជាមួយនឹងគូប្រជែងដោយជ្រើសរើសគោក្នុងភូមិយកមកហាត់សមជើង ដើម្បីបង្រៀនគោឱ្យមានទម្លាប់ប្រជែងចង់ឈ្នះគ្នា ។ បើគោណាមានពុតត្បុត ឬចិត្តមិនត្រង់ រត់ប្រាសចេញពីផ្លូវនោះ គេចាត់មនុស្សឱ្យឈរកាន់ដំបងនៅត្រង់កន្លែងដែលវាធ្លាប់តែងាកពីផ្លូវ ចាំស្កាត់វាយបំបែរឱ្យចូលមកកាន់ផ្លូវត្រង់វិញ ។
ការសមជើងនេះ គឺធ្វើសម្រាប់បង្វឹកទាំងសត្វ ទាំងមនុស្ស និងទាំងរទេះបំបោលផងដែរ។ មនុស្សត្រូវបានពង្រឹងភាពស្វាហាប់ ពង្រឹងស្មារតី ពង្រឹងសេចក្តីក្លាហាន ហាត់ប្រឈមមុខទល់នឹងគ្រោះថ្នាក់ (អ្នកជំនិះ ច្រើនរងគ្រោះដោយធ្លាក់ពីររទេះនៅពេលដែលគោរត់ប្រាសចេញពីផ្លូវប្រណាំងទៅទង្គិចនឹងភ្លឺស្រែ ខ្ពស់ៗ ឬដោយត្រូវគោរទេះក្រោយជាន់បំបាក់រទេះ ត្រូវនឹងក្រចកគោ ឬត្រូវរទេះក្រោយកិនពីលើ , អ្នកជំនិះអាចរងគ្រោះដល់ស្លាប់ផងក៏សឹងមាន ។ ទម្លាប់ដោះស្រាយបញ្ហា ភ្លាមៗក្នុងគ្រាអាសន្នដូចជា ៖
-ពេលគោប្រាសចូលព្រៃទាញមិនជាប់ ត្រូវធ្វើយ៉ាងណា ?
-ពេលរទេះទៅបុកទង្គិចនឹងភ្លឺស្រែ ខ្ពស់ៗ ត្រូវលោតចោលរទេះ ឬត្រូវនៅជាប់លើរទេះ ?
-ពេលរទេះក្រឡាប់ របូតកង់ម្ខាង ឬរបូតកង់ទាំងពីរ គោម្ខាងរបូតចេញពីនឹម រទេះភ្លាត់ប្រែកឆ្វេង ឬស្តាំ ។ល។ និង ។ល។ ត្រូវសម្រេចចិត្តយា៉ងណា ? បញ្ហាទាំងប៉ុន្មាននេះសុទ្ធតែត្រូវទាមទារការវាងវៃ ការរហ័សរហួន ទើបត្រូវធានាបានសន្តិសុខផ្ទាល់ខ្លួន ។ មានអ្នកជំនិះមិនតិចទេដែលរងគ្រោះបាក់ដៃ បាក់ជើង បាក់ឆ្អឹងជំនីរ បែកក្បាល…រហូតដល់ពិការ ឬស្លាប់ផង ដោយសារតែរងគ្រោះថ្នាក់ ផ្សេងៗ ដូចបានពោលខាងដើម ។ ការហាត់ប្រណាំងសាកល្បងច្រើនលើកច្រើនសា ច្រើនខែថ្ងៃនេះ អាចឱ្យគេដឹងល្បឿនជើងគោ ដឹងថា តើគូណាមានល្បឿនស្មើគ្នា គូណាអាឆ្វេងលឿនជាងអាស្តាំ ឬអាស្តាំលឿនជាងអាឆ្វេង ។ ក្នុងករណីដែលល្បឿនគោមួយនឹមមិនស្មើគ្នា គេតែងលៃលកដូរដោះស្វែងរកឱ្យទាល់តែមានល្បឿនប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ។ ឯគោ លឿនៗ ដែលជ្រើសចេញមកពីការហាត់សាកល្បងនេះ គេថែរក្សាបំប៉នចំណីត្រៀមសម្រាំងទុកសម្រាប់ការប្រណាំងនៅពេលខាងមុខ ។ មានគោខ្លះលឿនរហូតដល់រកគូផ្ទឹមមិនបាន ទាល់តែយកសេះមកទឹម (ភាសាអ្នកលេងប្រណាំងរទេះគេហៅថា «ច្រក» យកសេះមកច្រកនឹងគោ) ជាមួយ ទើបអាចមានល្បឿនស្មើគ្នា ដោយមកពីមានករណីបែបនេះហើយបានជាភិក្ខុភាសាអ៊ូ (ង៉ុយ) បានចែងនៅក្នុងកំណាព្យទូន្មានរបស់គាត់ថា «ទឹមសេះនឹងគោចាក់ហ៊ោលាន់ៗ…» គេច្រើនប្រទះឃើញបញ្ហារបៀបនេះនៅខេត្តកណ្តាល កំពង់ស្ពឺ និងតាកែវ ។
៨-ឆាកប្រណាំងភ្នាល់
ការប្រណាំងនេះមិនគ្រាន់តែជាល្បែងកីឡាកម្សាន្តមួយមុខប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏ជាល្បែងភ្នាល់ដាក់ប្រាក់ដូចល្បែងស៊ីសង បញ្ជល់មាន់ បញ្ជល់ត្រីក្រឹម រត់ប្រណាំង ធួអាប៉ោង បៀ…ផងដែរ ។ ល្បែងភ្នាល់ប្រណាំងរទេះគោ ច្រើនប្រព្រឹត្តទៅនៅអំឡុងខែមាឃទៅដល់បុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ (ខែចេត្រ) ពោលគឺនៅរដូវទំនេរបន្ទាប់ពីការងារច្រូតកាត់ ប្រមូលផលស្រូវរួច ។ ពេលប្រណាំងមកដល់ រទេះទឹមដោយគោប្រណាំងជាច្រើនបានបរចូលជាបន្តបន្ទាប់ ឆ្ពោះទៅកាន់ភូមិដែលគេបានឯកភាពកំណត់យកធ្វើជាទីលានប្រណាំង ។ ភូមិដែលនៅឆ្ងាយពីទីប្រណាំង ត្រូវទៅដល់មុនមួយថ្ងៃ ហើយដេកស្នាក់នៅក្នុងភូមិជាមជ្ឈមណ្ឌលប្រណាំងនោះមួយយប់ដើម្បីរង់ចាំការប្រណាំងភ្នាល់ ។ មិនមែនតែ ប្រុសៗទេ ដែលចូលចិត្តមើល និងចូលរួមក្នុងការប្រណាំង សូម្បីតែ ស្រីៗក៏បានរួមចំណែកក្នុងល្បែងនេះមិនតិចប៉ុន្មានដែរ ពិសេសប្រពន្ធម្ចាស់គោ ដែលត្រូវចូលរួមក្នុងការប្រណាំង ។
ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ លើកឡើងថា កាលពីជំនាន់ដើមដែលគេនៅចាយប្រាក់សុទ្ធ (សាច់ប្រាក់ធ្វើអំពីលោហធាតុ មានតម្លៃពី១កាក់ ២កាក់ ៥កាក់ ១រៀល រហូតដល់១ណែន (ប្រាក់ស្នូក) ។ គេនៅចាយប្រាក់នេះក្នុងអំឡុងមុនគ្រឹស្តសករាជ១៩៤០) អ្នកភ្នាល់ទាំងឡាយស្ពាយប្រាក់រៀល ឬប្រាក់ណែនយកមកសម្រាប់ភ្នាល់។ នៅថ្ងៃណាត់ប្រកួតសង្វៀនប្រណាំងសឹងពោរពេញទៅដោយមនុស្សម្នាមហាជនរាប់រយពាន់នាក់ ។ ក្នុងចំណោមនេះ ក្រៅពីអ្នកភ្នាល់ក៏មានអ្នកទៅមើលការប្រណាំង ទុកជាការកម្សាន្ត ព្រមទាំងអ្នកលក់នំចំណី ស្រាផងដែរ ។ នៅពេលព្រឹកគេចាប់ផ្តើមផ្គូគោដែលត្រូវប្រកួតប្រណាំងគ្នា ។ ដូច្នេះម្ចាស់គោ ម្ខាងៗ និងអ្នកស្ម័គ្របក្សពួកដើរមើលពិនិត្យគោគូប្រជែងដើម្បីប៉ាន់ស្មានអំពីលក្ខណៈ ផ្សេងៗ ។ គេខិតខំធ្វើយ៉ាងណា ដើម្បីឱ្យគោខាងភាគីគេមានប្រៀបជាង ទាំងមាឌ ទាំងខាងលក្ខណៈសម្បត្តិអ្វី ផ្សេងៗ សំដៅសម្រេចឱ្យបានជ័យជម្នះនៅពេលប្រណាំង ។ ក្នុងចំណោមអ្នកដើរមើលឈូរឆពពាក់ពពូនចុះឡើងនោះ គេមិនត្រូវភ្លេចអ្នកផ្ចាញ់ (គឺអ្នកទទួលភារកិច្ចជាសម្ងាត់ដោយឡែក ដើម្បីផ្ចាញ់គោរបស់គូប្រជែង ដោយប្រើមន្តគាថា ឬលួចលាយថ្នាំពុល តិចៗ ក្នុងចំណីគោ ។ ជួនកាលគេសេពមន្តគាថា តាមរយៈផ្សែងបារីដែលគេផ្លុំបង្ហុយទៅលើគោនោះ។ ជួនកាលគេកប់យ័ន្តគាថានៅតាមផ្លូវប្រណាំង ។ល។) ឡើយ នេះជាល្បិចកលរបស់ភាគី ម្ខាងៗ ដើម្បីឆ្លៀតដណ្តើមយកជ័យជម្នះតែ រៀងៗខ្លួន ។ គេឈ្នះខាងផ្លូវសម្ភារ (បានប្រាក់) ផង និងខាងផ្លូវស្មារតី (បានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ) ផង ។ ឯភាគីអ្នកចាញ់ក៏ត្រូវបាត់បង់នូវប្រការទាំងពីរនោះផងដែរ ។
ជាធម្មតាគ្រប់តែល្បែងភ្នាល់ កម្រមានការស្មោះត្រង់ចំពោះគ្នាណាស់ ។ គេត្រូវផ្គូគ្នាបានតិច ឬច្រើនគូ អាស្រ័យតាមចំនួនគោប្រណាំងដែលបានចូលរួម ។ ក្រោយពីបានសម្រេចក្នុងការផ្គូនឹម (គោ ១នឹមៗដែលត្រូវប្រណាំងគ្នា) រួចហើយគេត្រូវពិភាក្សាគ្នាដើម្បីកំណត់ថា តើនឹមណាបរមុខ នឹមណាបរក្រោយ (ជាធម្មតាអ្នកប្រណាំងចូលចិត្តបរក្រោយជាងបរមុខគេ) ។ បើការពិភាក្សាគ្នាមិនបានដាច់ស្រេច ពោលគឺភាគីប្រណាំងទាំងពីរមិនបានចុះសម្រុងគ្នាអំពីបញ្ហាបរមុខបរក្រោយទេនោះ គេត្រូវចាត់តាំងពិធីរកយុត្តិធម៌ដោយផ្សងសំណាង គឺគេចាប់ឆ្នោត ។ លុះគូប្រណាំងបានឯកភាពគ្នានៅលើគ្រប់ជ្រុងជ្រោយហើយ ក្រុមឃោសនានៃភាគីទាំងពីរបានដើរស្រែកប្រកាសប្រាប់ទស្សនិកជន និងអ្នកចូលរួមឱ្យដឹងអំពីឆាកប្រកួតរវាងគូណា និងគូណា និងស្នើសួរយោបល់ក្រែងមានអ្នកណាចង់ដាក់ប្រាក់ភ្នាល់ដោយប្រកាន់យកខាងភាគីណា ។ គេកត់ឈ្មោះ និងចំនួនទឹកប្រាក់របស់អ្នកស្ម័គ្រភ្នាល់ក្នុងបញ្ជីមួយ ។ ឯគូម្ខាងទៀតក៏ធ្វើតាមរបៀបដូចគ្នានេះដែរ ។ ក្រោយពីបានដឹងថា អស់មានអ្នកស្ម័គ្រចិត្តភ្នាល់ហើយ គេយកបញ្ជីភាគីទាំងពីរមកទូ (ប្រៀបធៀបផ្ទៀងផ្ទាត់) គ្នាមើលឱ្យដឹងថា តើចំនួនទឹកប្រាក់មានស្មើគ្នា ឬទេ ។
បើមានការលើសខ្វះគ្នា ខ្លះៗនោះ គេត្រូវប្រកូកប្រកាសរកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តភ្នាល់មកដាក់ប្រាក់បង្គ្រប់ឱ្យទាល់តែស្មើគ្នា ទើបប្រកាសបិទបញ្ជីភ្នាល់ ។ បន្ទាប់ភ្លាមនោះ គេក៏ប្រកាសផ្តើមការប្រណាំង ។ ដើម្បីឱ្យមានយុត្តិធម៌ និងជាវិធានការត្រឹមត្រូវមួយអាចឱ្យគូភាគីទាំងពីរជ្រះស្រឡះក្នុងអារម្មណ៍ គេចាត់អ្នកវាយហាត់ដោមួយនាក់ជាតំណាងឱ្យភាគី ម្ខាងៗរួមគ្នាបង្កើតបានជាអ្នកអាជ្ញាកណ្តាលពីរ ឬបីនាក់ ដូចបានពោលខាងដើម ។ នៅពេលដែលរទេះប្រណាំងជាគូប្រកួតប្រជែងបរចេញទៅកាន់ក្បាលទី (ទី ឬចំណុចដែលចេញដំណើរ នេះជាពាក្យប្រើប្រាស់ក្នុងភាសាអ្នកប្រណាំងរទេះ) នោះ មនុស្សម្នាមហាជនទាំងឡាយ ទាំងទស្សនិកជនសុទ្ធសាធទាំងអ្នកចូលរួមភ្នាល់ នាំគ្នាតាមមើលដំណើរនៃគោគូប្រណាំងទាំងពីរ ដើម្បីកត់សម្គាល់ថា តើគូណាសង្ហាជាងគូណា ។ តាមរយៈការកត់សម្គាល់នេះ គេចាប់ផ្តើមវិនិច្ឆ័យជា បណ្តើរៗចាប់ពីពេលចេញដំណើរទៅកាន់ក្បាលទីនេះទៅ។ ចំណែកឯអ្នកឱ្យសញ្ញាចេញដំណើរទាំងពីរនាក់ក៏ត្រូវបានចាត់តាំងដោយគណៈកម្មការតំណាងទាំងពីរភាគីផងដែរ ។
ព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ លើកឡើងថា នៅក្បាលទី គណៈកម្មការបានបញ្ជាឱ្យរទេះទាំងពីររៀបខ្លួនតាមលំដាប់មុនក្រោយទៅតាមការកំណត់ និងទៅតាមទំនៀមទម្លាប់ ។ គេស្រែកឱ្យគូប្រណាំងទាំងពីរប្រុងប្រៀប រួចរាប់ មួយ!ពីរ!បី!…។ គ្រាន់តែបានទទួលសញ្ញាចេញដំណើរភ្លាម គោទាំងពីរនឹម ក្រោមការញាក់ខ្សែបញ្ជា ក្រោមទម្ងន់ជន្លួញដ៏មុតស្រួច និងក្រោមសម្រែកសន្ធាប់យា៉ងខ្លាំងនោះមក គោទាំងពីរនឹមស្ទុះបោលយ៉ាងលឿនតាមតម្រាយផ្លូវយា៉ងត្រង់ ។ អ្នកជំនិះបង្ហើបគូទផុតពីរនាបរទេះ ដៃឆ្វេងបួងកន្ទុយខ្សែ ដៃស្តាំកាន់ជន្លួញលោចាក់ភ្លៅ ឬឆ្អឹងជំនីរគោឱ្យស្ទុះរត់លឿន ដើម្បីដណ្តើមយកជ័យជម្នះពីគូប្រជែង ។ នៅអមតាមតម្រាយផ្លូវប្រណាំង អ្នកគាំទ្រភាគី ម្ខាងៗបានឈររាយបណ្តាក់គ្នាចាំយាមការពារកុំឱ្យគោខាងភាគីខ្លួនប្រាសចេញពីផ្លូវប្រណាំង ។
លុះទៅដល់ត្រង់ចំណុចហាត់ដោ អ្នកជំនិះទាំងពីរភាគី ប្រឹងយោគ និងចាក់គោរបស់ខ្លួនបន្ថែមល្បឿនយកឈ្នះផ្តាច់ព្រ័ត្រតែ រៀងៗ ខ្លួន ។ អ្នកវាយហាត់ដោទាំងបីនាក់ខំសង្កេតមើលស្ថានការណ៍ដើម្បីសម្រេចវាយហាត់ដោ ឬក៏មិនអាចវាយបាន ទៅតាមលក្ខណៈជាក់ស្តែងដូចបានលើកឡើងនៅចំណុចទី៥ និយាយអំពីហត្ថដោ ។ នៅពេលដឹងឈ្នះចាញ់សំឡេងហ៊ោកញ្ជ្រៀវបន្លឺឡើងយា៉ងកងរំពងពីភាគីអ្នកឈ្នះ។ ខ្លះបោះសំពាយប្រាក់ឡើងទៅលើ ខ្លះបោះមួក ខ្លះលោត រត់ ហក់កញ្ឆេងដោយស្រែកអស់ទំហឹងថា ៖ «ឈ្នះហើយ!ឈ្នះហើយ!» ។
ខ្លះទៀតរាំចាក់ត្លុកកំប្លែងសប្បាយយ៉ាងអឺងកង ។ មានតែភាគីអ្នកចាញ់ទេដែលពុំមានសម្តែងនូវសកម្មភាពអ្វីគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ ក្រៅពីធ្វើមុខជូរដោយសារចាញ់ពីរប្រការ គឺចាញ់ប្រាក់ ចាញ់កេរ្តិ៍ឈ្មោះ ។ បន្ទាប់ពីគូទីមួយ, គូ ផ្សេងៗដទៃទៀត ក៏ចេះតែចាប់ប្រណាំងប្រជែងបន្តទៅរហូតដល់ម៉ោង៥ល្ងាចទើបផ្អាក។ ចំពោះគូណាដែលនៅពុំទាន់ដល់វេនប្រណាំងនោះ គេប្រកាសលើកទៅធ្វើនៅថ្ងៃបន្តបន្ទាប់ទៀតដរាបទាល់តែអស់គូទើបឈប់ ។ ការប្រណាំង មួយលើកៗ អាចមានថិរវេលាពីរ ឬបីថ្ងៃ ។
ល្បែងប្រណាំងរទេះ មិនសុទ្ធតែទទួលបានសេចក្តីសុខស្ងប់ក្នុងរបៀបរៀបរយទាំងអស់នោះទេ ។ ជួនកាលក៏បណ្តាលឱ្យមានការឈ្លោះទាស់ទែងគ្នាដែរ ដោយសារមានអំពើអយុត្តិធម៌កើតចេញមកពីភាគីម្ខាងទៀតដូចជា ៖
-វាយហាត់ដោបញ្ឆិត (តាមធម្មតាគេត្រូវវាយហាត់ដោត្រង់តាមទិសបន្ទាត់បញ្ឈរ ។ ក្នុងករណីដែលវាយបញ្ឆាកបញ្ឆិតនោះ គេនឹងសង្ស័យថា មានការគប់គិតស៊ុមគ្រលុំជាមួយរទេះបរមុខហើយ) ។
-អ្នកជំនិះរទេះមុខវាយគោរទេះក្រោយ ។
-អ្នកជំនិះរទេះក្រោយ ចាក់បញ្ឆេះគោឱ្យជាន់រទេះខាងមុខ ដោយបំពារបំពានលើកតិកាសញ្ញាប្រណាំង ។
-ភាគីម្ខាងស្រែកលើកដៃបង្អើលគោគូប្រជែងរបស់ខ្លួនឱ្យប្រាសចេញពីផ្លូវរត់ចូលព្រៃ ។ល។ និង ។ល។
កាលបើមានបញ្ហាទាំងប៉ុន្មាននោះកើតឡើងអាចនឹងមានទំនាស់ដោយភាគីចាញ់មិនព្រមប្រគល់ប្រាក់ភ្នាល់ទៅឱ្យភាគីឈ្នះ ។ ជម្លោះនេះ បើគេពុំមានច្រកណាមួយដោះស្រាយបានដោយសន្តិវិធីទេនោះ នឹងអាចនាំទៅដល់ការវាយប្រតាយប្រតប់គ្នា ពពាក់ពពូនច្របូកច្របល់បាត់បង់អស់សណ្តាប់ធ្នាប់ និងរបៀបរៀបរយប្រែក្លាយល្បែងកម្សាន្តទៅជាសោកនាដកម្ម ។
ទីលានសម្រាប់ការប្រណាំងលើកក្រោយនោះ ត្រូវបានសម្រេចឡើងជាឯកច្ឆន្ទ ដោយភាគីទាំងអស់ដែលបានចូលរួម ។ ជួនកាលភូមិណាដែលមានទីតាំងនៅចំកណ្តាលបណ្តាភូមិទាំងអស់ ហើយដែលមានផ្លូវប្រណាំងល្អជាងគេនោះ គេច្រើនសម្រេចយកភូមិនោះធ្វើជាទីប្រណាំងញឹកញាប់ជាងគេ ព្រោះមានលក្ខណៈសម្បត្តិងាយស្រួលសម្រាប់គ្រប់គ្នា ។
គួរឱ្យស្តាយពន់ពេកណាស់ បច្ចុប្បន្ននេះល្បែងកីឡាប្រណាំងរទេះស្ទើរតែសាបសូន្យអស់ពីសង្គមខ្មែរទៅហើយ ។ តាមការពិចារណា ល្បែងនេះគ្មានអ្វីជាទំនាស់ដល់ការវិវឌ្ឍរីកចម្រើនរបស់សង្គមទេ ។ នៅប្រទេសអេស្បា៉ញ គេនៅតែរក្សាកីឡាប្រយុទ្ធជាមួយគោឡើងក ដែលមានតាំងពីមជ្ឈិមសម័យ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ បើពិនិត្យសព្វជ្រុងជ្រោយទៅ ល្បែងប្រណាំងរទេះមិនជាអាក្រក់អ្វីទេ ប្រសិនបើក្រសួងមានសមត្ថកិច្ច (ក្រសួងវប្បធម៌ ឬក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៃពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ) រៀបចំចាត់ចែងដឹកនាំផ្ទាល់ ដោយហាមប្រាមមិនឱ្យមានការភ្នាល់ដាក់ប្រាក់ ។ យើងគ្រាន់តែបំបែរពីប្រណាំងភ្នាល់មកជាប្រណាំងផ្តល់រង្វាន់ពីរដ្ឋាភិបាលវិញ គឺធ្វើឱ្យដូចការប្រណាំងបង្ហោះខ្លែង ប្រណាំងស៊ីក្លូ ប្រណាំងទូក ។ ចំពោះការបង្ហាញត្រឹមតែរូបភាព សើៗ ដូចដែលគេបានឃើញនៅរមណីយដ្ឋានបឹងកក់ កាលពីបណ្តាទសវត្សទី៨០នោះ នៅមិនទាន់ចំបញ្ហានៅឡើយទេ។ គេអាចចាត់ទុកប្រពៃណីប្រណាំងរទេះនេះថា ជាទំនៀមទម្លាប់ល្អរបស់ជាតិខ្មែរយើង ព្រោះវាជាកីឡាមួយប្រភេទ ។ បើយើងចេះច្នៃ ចេះកំណត់ពេលឱ្យបានទៀតទាត់ ហើយប្រកាសផ្សាយចេញទៅក្រៅប្រទេសតាមរយៈព្រឹត្តិបត្រទេសចរណ៍នោះ យើងពិតជានឹងបានចំណូលជាប្រាក់ព្រោះល្បែងនេះនឹងទាក់ទាញទេសចរបរទេសឱ្យចូលមកមើលកុះករមិនខាន ៕
ចែករំលែកព័តមាននេះ