«ដាវដែកកំពង់ស្វាយ» គឺជាកិត្តិនាមដ៏ល្បីមួយ ។ បានជាហៅដាវដែកកំពង់ស្វាយ ដ្បិតមានប្រភពទីតាំងតំបន់កំពង់ស្វាយ ។ ដូច្នេះសូមបង្ហាញពីប្រវត្តិតំបន់កំពង់ស្វាយ និងទីតាំងភូមិសាស្ត្រ ។ ឃុំកំពង់ស្វាយជាឃុំមួយស្ថិតនៅស្រុកកំពង់ស្វាយ…
«ដាវដែកកំពង់ស្វាយ» គឺជាកិត្តិនាមដ៏ល្បីមួយ ។ បានជាហៅដាវដែកកំពង់ស្វាយ ដ្បិតមានប្រភពទីតាំងតំបន់កំពង់ស្វាយ ។ ដូច្នេះសូមបង្ហាញពីប្រវត្តិតំបន់កំពង់ស្វាយ និងទីតាំងភូមិសាស្ត្រ ។
ឃុំកំពង់ស្វាយជាឃុំមួយស្ថិតនៅស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្តកំពង់ធំ ។ ឃុំកំពង់ស្វាយ គឺកាលពីដើមឡើយល្បីល្បាញជាពិសេសខាងផលិតដាវដែក គឺដាវដែកកំពង់ស្វាយ ។ តំបន់នោះសំបូរទៅដោយដើមស្វាយជាច្រើនដុះតាមមាត់ស្ទឹង ។ ហេតុនេះហើយដោយសារតែសម័យនោះល្បី និងពូកែ ទើបគេដាក់ឈ្មោះតំបន់ទាំងមូលថា ឃុំកំពង់សា្វយ ឬស្រុកកំពង់សា្វយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
នៅឃុំកំពង់ស្វាយ ប្រជាជនភាគច្រើនជាកសិករ និងខ្លះទៀតលក់គ្រឿងទេសបន្ដិចបន្តួច។
នៅតំបន់កំពង់ស្វាយ មានស្ទឹងមួយដែលហូរកាត់ គឺស្ទឹងសែន ។ ស្ទឹងនេះហើយដែលអ្នកស្រុកនេសាទដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត ព្រមទាំងយក់ទៅលក់ដើម្បីរកកម្រៃ ខ្លះៗសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារ ។ លើសពីនេះប្រជាកសិករធ្វើស្រែមួយឆ្នាំបានពីររដូវ គឺរដូវវស្សា និងរដូវប្រាំង ។ ស្រែប្រាំងគេចាប់ផ្តើមធ្វើពីខែតុលាទៅ ហើយអំឡុងខែមីនា ទើបទទួលបានផល ។
កាលពីមុនប្រជាជនមានជីវភាពលំបាកដោយសារ ធ្វើស្រែតាមវិធីសាស្ត្របុរាណ ប្រើ គោ ក្របី ។ បច្ចុប្បន្នប្រជាជនមានជីវភាពធូរធារ មានរបស់របរប្រើប្រាស់ទំនើបជាងមុន ដូចជា គោយន្ត ជាដើម ។
នៅកំពង់សា្វយ មិនមានកន្លែងកម្សាន្តគួរជាទីចាប់អារម្មណ៍ទេ គឺមានតែវត្តអារាម សម្រាប់ការគោរព និងជាកន្លែងកម្សាន្តពេលបុណ្យចូលឆ្នាំ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ និងបុណ្យកឋិនទាន ជាដើម ។
ខាងលើនេះបើតាមឯកសារវិគីភីឌា ហើយបើតាមឯកសារផ្សេងទៀតបង្ហាញថា«ទឹកដីខេត្តកំពង់ធំនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ កាលពីនៅសតវត្សទី១០មានឈ្មោះ«សន្ទុក» ។ ឈ្មោះនេះបានបន្តប្រើប្រាស់ដល់សម័យកណ្តាលនៅអំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៧នៃគ្រឹស្តសករាជដែលេហៅថា«ខេត្តអាសន្ទុក ឬស្រុកសន្ទុក» ពាក្យ«ស្រុក» នៅសម័យកណ្តាលមានន័យស្មើខេត្តសព្វថ្ងៃ ។
ទីប្រជុំជនខេត្តដំបូងស្ថិតនៅភូមិព្រះឥន្ទ្រកុមារ ហើយក្រោយមកលើកទៅភូមិកំពង់ស្វាយវិញ តាមដងស្ទឹងសែន ហើយសម្ដេចចៅពញាចន្ទរាជាទ្រង់អនុញ្ញាតឲ្យឧកញ៉ាចៅពញាឧទ័យរាជា ជាចៅហ្វាយស្រុកអាសន្ទុកនិងជាមេទ័ព ។
ក្រោយមកនៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌គ.ស.១៦០៧–១៦១៨ ទ្រង់បានចាត់ឱ្យឧកញ៉ាតេជោបុរាជមាស ឬតេជោមាសឬហៅថាឧកញ៉ាក្រហមកធ្វើជាចៅហ្វាយស្រុកអាសន្ទុក ។ ពេលនោះហើយឧកញ៉ាតេជោមាសបានស្នើប្ដូរឈ្មោះស្រុក«អាសន្ទុក»មកជាស្រុក«កំពង់ស្វាយ»វិញ ។ ស្រុក ឬខេត្តកំពង់ស្វាយមានផ្ទៃដ៏ធំធេងណាស់ គឺព្រំប្រទល់ផែនដីជាប់រហូតដល់ដែនដីស្រុកលាវ ។ ត្រង់ចំណុចនេះមានន័យថាកាលពីមុនខេត្តកំពង់ធំមានឈ្មោះថា«កំពង់ស្វាយ» ។
ទឹកដីស្រុកកំពង់ស្វាយនៅពេលនោះ មានទាំងជនជាតិខ្មែរ និងជនជាតិកួយរស់នៅផង ។ ជនជាតិកួយ គឺជាពូជពង្សអ្នកស្លដែកដ៏ពូកែសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅសម័យបុរាណ ។ មុនពេលស្លជាដែកបាន គឺត្រូវកាត់ថ្មភ្នំដែលមានរ៉ែដែកយកមកស្លក្នុងគុកចង្ក្រានដែលហៅថា«សន្លុង»ក្នុងសីតុណ្ហភាពយ៉ាងតិច៣០០០អង្សាសេ ទើបរលាយក្លាយជាផ្នែក ។ ភ្នំដែលថ្មមានជាតិរ៉ែដែកច្រើននោះ គឺភ្នំដែកស្ថិតនៅស្រុករវៀង ខេត្តព្រះវិហារសព្វថ្ងៃ អតីតជាដែនដីនៃខេត្តកំពង់ស្វាយ ។ អ្វីដែលពិសេសបំផុតនៃផលិតផលដែកនោះ គឺដាវដែលជាអាវុធមួយប្រភេទយ៉ាងមានសារសំខាន់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងសឹកសង្គ្រាមនាសម័យបុរាណ ។
ដោយសារដាវដែកមានសារសំខាន់បែបនេះហើយទើបមានកិត្តិនាមក្នុងទំនុកច្រៀងបុរាណថា«ដាវអើយដាវដែក ដាវល្អចម្លែក ដាវដែកកំពង់ស្វាយ ផ្លែកេរពីឪពុក ស្រោមកេរពីម្ដាយ ដាវដែកកំពង់ស្វាយ កម្ចាយអស់មារសត្រូវ…»។ទំនុកច្រៀងនេះនៅមានមកដល់បច្ចុប្បន្ន ជាបទប្រពៃណីប្រគំក្នុងមង្គលការ ។
បច្ចុប្បន្ន«ដាវដែកកំពង់ស្វាយ» តាំងបង្ហាញនៅត្រង់ផ្លូវច្រមុះជ្រូកកំពង់ធំ-សៀមរាប និងកំពង់ធំ-ព្រះវិហារ ក្នុងភូមិថ្នល់បែក ឃុំត្រពាំងប្ញស្សីស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្តកំពង់ធំ ៕ (កែសម្រួលដោយ ៖ បុប្ផា)
ចែករំលែកព័តមាននេះ