ជាបឋមត្រូវជ្រាបថា ការកកើតឡើងនៃរដ្ឋខ្មែរដំបូង គឺហ្វូណន ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយការអនុវត្ត នូវហេដ្ឋា រចនាសម្ព័ន្ធឥណ្ឌា ដោយការផ្សំផ្គុំជាបន្តបន្ទាប់នូវសហគមន៍មន-ខ្មែរតូចធំទាំងឡាយ ក្នុងតំបន់មួយដែលមានទឹកដីដ៏ធំធេង ឲ្យក្លាយទៅជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយកណ្តាលដ៏ធំអស្ចារ្យ ដែលឧត្តមភាព…
ជាបឋមត្រូវជ្រាបថា ការកកើតឡើងនៃរដ្ឋខ្មែរដំបូង គឺហ្វូណន ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយការអនុវត្ត នូវហេដ្ឋា រចនាសម្ព័ន្ធឥណ្ឌា ដោយការផ្សំផ្គុំជាបន្តបន្ទាប់នូវសហគមន៍មន-ខ្មែរតូចធំទាំងឡាយ ក្នុងតំបន់មួយដែលមានទឹកដីដ៏ធំធេង ឲ្យក្លាយទៅជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយកណ្តាលដ៏ធំអស្ចារ្យ ដែលឧត្តមភាព និងវិសាលភាពខាងភូមិ សាស្ត្រត្រូវបានកត់ត្រាជា លាយលាក់ជាអក្សរនៅដើមស.វទី៣ដោយអង្គទូតចិន ។ ដើម្បីសែ្វងយល់អំពីព្រឹត្តិការណ៍ ដ៏សំខាន់នេះ គប្បីត្រូវកត់សម្គាល់ថាព្រឹត្តិណារណ៍ជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ ដែលបានឈានឆ្ពោះទៅរកជោគជ័យបាន លុះត្រាតែគេត្រូវផ្សារភ្ជាប់ជាមួយសកម្មភាពនយោបាយនេះ និងភាពឆ្លាតវៃ របស់អ្នកដឹកនាំខ្មែរដែលគួបផ្សំនឹងអត្ថិភាព នៃវិស័យពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិផងដែរ ។
ឯកសារលោកបណ្ឌិតមីសែល ត្រាណេ បន្តថា ម្យ៉ាងវិញទៀត ដូចពោលខាងលើ ការបង្កើតរដ្ឋភ្នំខាងលើនេះ ដែលជាការប្រមូលផ្តុំនៃទីប្រជុំជនទាំងឡាយ ក៏ទាមទារនូវការបង្រួបបង្រួម ទីប្រជុំជន ឬទីក្រុងតូចធំទាំងនោះ ដែលស្ថិតក្នុងអម្បូរមនុស្សតែមួយ ទោះបីជាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីមានលក្ខណៈ ខុសប្លែកគ្នាពីកុលសម្ព័ន្ធមួយទៅកុលសម្ព័ន្ធមួយទៀតយ៉ាងណាក៏ដោយ ។
ជុំវិញការលេចធ្លោឡើងនូវអំណាចកណ្តាល ដែលជាយន្តការមួយថ្មីពុំធ្លាប់មានពីមុនមក គេឃើញវត្តមានរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ដ៏ខ្លាំងពូកែធ្លាប់ជាអតីតមេកន្ទ្រាញដែលបានក្លាយទៅជាមេស្ថាប័នថ្មី ផ្នែកនយោបាយក៏ដូចផ្នែកសាសនា។គឺក្នុងបរិបទនេះ ហើយបានជាយើងឃើញមានសង្គ្រាមរវាង រដ្ឋអំណាចកណ្តាល និង សហគមន៍តូចធំទាំងឡាយ ដើម្បីបង្រួបបង្រួម ជាតិជាធ្លុងមួយ ។
កុំភ្លេចថាហ្វូ-ណនដែលជាក្សត្ររដ្ឋ តម្រូវឲ្យមានការអនុវត្តន៍នូវរបៀបគ្រប់គ្រងបែប រាជាធិបតេយ្យតាមលំនាំឥណ្ឌា ។ ពោលគឺ ខុសប្លែកពីសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលគ្មានការប្រមូលផ្តុំអំណាចនយោបាយ ជុំវិញមនុស្សតែម្នាក់ ពីព្រោះសង្គមនាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺជាសង្គមមួយដែលពុំទាន់មានអំណាច កណ្តាល សង្គមខ្មែរនាសម័យហ្វូណនគឺជាសង្គមមួយដែលមានផែនការអនុវត្តន៍តាមរចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយឥណ្ឌា យ៉ាងប្រាកដ ។
ចំពោះការបង្រួបបង្រួមជាតិនេះ ក្នុងអតីតកាលដែលបានជម្រុញឲ្យមានការ លេចធ្លោឡើងនូវនគរភ្នំនោះ ដោយបានយករបបនយោបាយឥណ្ឌាមកធ្វើជាគំរូ យើងមិនត្រូវចាត់ទុកថា ទង្វើនេះជាការឈ្លានពាន ឬវាទទីនិយមពីជនជាតិខ្មែរលើបរទេសនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែរវាងកុលសម្ពន្ធ័ខ្មែរដើមទាំងឡាយ ដូចករណីប្រទេស អ៊ីតាលី លើកុលសម្ព័ន្ធហ្គោលឡ័រ (Gaulois) នៅប្រទេសហ្គោលបុរាណ ( Gaule) បច្ចុប្បន្នប្រទេសបារាំងបច្ចុប្បន្ន ។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក៏រ៉ូម៉ាំងវូបនីយកម្មបានជុំរុញឲ្យមានការអនុវត្តនូវនយោបាយថ្មីមួយ ដូចអ្វីមួយដែលឥណ្ឌាបានធ្វើចំពោះកុលសម្ព័ន្ធមន-ខ្មែរដែលជាមូលហេតុនៃការផ្លាស់ប្តូរទម្រង់សង្គមនិងការផ្លាស់ប្តូរ ជាក់ស្តែងនូវប្រព័ន្ធគំនិត។
ចំណែកនៅភូមិភាគ អាស៊ីអាគ្នេយ៍វិញ ផ្ទុយពីរ៉ូម៉ាំងវូបនីយកម្ម ដែលបាននាំមក ការផ្លាស់ប្តូរទម្រង់សង្គម ដោយអំណាចយោធាមួយ ឥណ្ឌូវូបនីយកម្ម ត្រូវបានអនុវត្តឡើងយ៉ាង សន្សឹមៗ ដោយពួកអន្តោប្រវេសន៍ជាតិឥណ្ឌា ក្នុងទិដ្ឋភាពមួយប្រកបដោយសន្តិវិធី និងភាតរភាពប្រត្យក្ស ។ ភាពផ្ទុយគ្នារវាងការផ្សព្វផ្សាយឥទ្ធិពលរ៉ូម៉ាំង និងឥណ្ឌាមានភាពយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែត កាលបើយើងវិភាគក្នុងកំណត់ហេតុរបស់ទូតចិនគឺលោកកាំងថៃ និងជូយ៉ឺង ដែលបានអញ្ជើញមកនគរភ្នំនៅឆ្នាំ២២៩នៃគ.ស ។
ក៏ប៉ុន្តេទោះជាយ៉ាងនេះក្តី កុំភ្លេចថា ជនជាតិឥណ្ឌានៅនគរភ្នំ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការប្រែក្លាយមុខមាត់របស់ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ ជាសង្គមដែលមានលក្ខណៈ ជាកុលសម្ព័ន្ធ ទៅជាប្រទេសចក្រភពខុសពីជនជាតិរ៉ូម៉ាំង ដែលបានដើរតួនាទីជាម្ចាស់ស្រុក ជំនួសពួកហ្គោឡ័រ ដែលជាបុព្វការីជនបារាំង ពោលគឺចិនមានភាពស្មើរគ្នា ។
ដោយសារលទ្ធផលពីការវាយតម្លៃបែបនេះ ប្រជាជនមួយភាគរីកចម្រើននៃការស្រាវជ្រាវ ពីអ្នកឯកទេស ខាងប្រវត្តិសាស្ត្រដូចលោកប៉េលីយ៉ូ យ៉ាម៉ាមូតូ និងលោក សូហ្គីម៉ូតូ ជាដើម យើងអាចមើលឃើញនូវការអភិវឌ្ឍ និងពង្រឹងពង្រីកផ្នែកនយោបាយរបស់នគរភ្នំ ចាប់តាំងពីដើម ស.វទី១ ជាពិសេសក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទ ហ្វាន ស៊ុន មក ។
ជំពូកទី៥៤ ច្បាប់ពង្សាវតារដដែល ក៏បានពិពណ៌នាការវិវឌ្ឍនយោបាយ នគរភ្នំដូចតទៅនេះ ព្រះបាទហ្វាន ចេម៉ាន់ ប្រឈួន ហើយបានបញ្ជូនព្រះរាជបុត្រស្របច្បាប់ព្រះនាមគិន ចេង ឲ្យជំនួសទ្រង់ (ក្នុងបេសកកម្មសឹក)។ បុត្ររបស់បងស្រីព្រះបាទហ្វាន ចេម៉ាន់ គឺព្រះបាទដែលជាមេទ័ពមានទ័ព ២០០០នាក់ ។ (ដោយសារពួកគេ) ព្រះបាទធាន ក៏បានជ្រែករាជ្យដោយប្រកាសថា ជាព្រះមហាក្សត្រ ។ ទ្រង់បញ្ជូនមនុស្សទៅបញ្ឆោត ហើយធ្វើឃាត គិន ចេង ។
នៅពេលដែលព្រះបាទហ្វាន ចេម៉ាន់ សោយទិវង្គត, ទ្រង់មានព្រះរាជបុត្រមួយ នៅបៅដោះនៅឡើយ ព្រះនាមថា ឆាង ដែលរស់នៅក្នុងចំណោមប្រជាជន។ លុះធំឡើងមានព្រះជន្ម១២ឆ្នាំ ទ្រង់បានប្រមូលបក្សពួកស្មោះត្រង់ ទៅវាយហើយសម្លាប់ព្រះបាទធាន ។ ឧត្តមសេនីយ៍របស់ព្រះបាទធាន គឺ ហ្វាន ស៊ុន ដែលបានធ្វើគុតព្រះបាទ ឆាង វិញបាន ក៏ប្រកាសថា ជាព្រះមហាក្សត្រ ហើយគ្រប់គ្រងព្រះរាជាណាចក្រ ។
ព្រះបាទហ្វាន ចេម៉ាន់ ជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក្នុងសម័យនគរភ្នំ ដែលមានឫទ្ឋានុភាពយ៉ាង ខ្លាំងក្លា ដោយកេរ្តិ៍ឈ្មោះរន្ទឺខ្ចរខ្ចាយ ទូទាំងចក្រភពហ្វូណន ។ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រកាសជាមហារាជនៃនគរភ្នំ ហើយទ្រង់បានសុគត នៅពេលដែលលើកទ័ពទៅវាយអាណាចក្រ គិនលិន ជ្រោយមលយូបច្ចុប្បន្ន ។ ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះ ដែលបានសោយរាជ្យនៅចន្លោះឆ្នាំ ២២៥ ត្រូវបានចិនឲ្យព្រះនាមថា « មហាឧត្តមសេនីយ៍ នៃសមុទ្រនៅភូមិភាគ ខាងត្បូង » ។
ក្នុងវិស័យនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ កំណត់ចិនបានឲ្យដឹងថា ព្រះបាទហ្វាន ចេម៉ាន់ បញ្ជាឲ្យធ្វើសំពៅ ធំៗជិះទៅកាន់សមុទ្រទៅវាយបង្ក្រាបបាននគរជាង១០ ដែលមិនចុះចូលនឹងព្រះអង្គក្នុងកោះមាននគរគីវ ទូគុនកៀវ ឆេ ទៀនស៊ុន ជាដើម ហើយព្រឹត្តិការណ៍ដែលសំខាន់ជាងគេ គឺក្នុងរជ្ជកាលរបស់ស្តេចអង្គនេះ ក្រោយពីបង្រួបបង្រួម ទឹកដីរួច នគរភ្នំមានទំហំធំធេងជាងមុន រហូតដល់៦០០០លី ។ សូមជម្រាបថា ១លីចិនត្រូវជា ៥គីឡូម៉ែត្រ៧៦ ។
ខាងលើនេះគឺជាទំហំពិត របស់ភូមិសាស្ត្រនៃនគរភ្នំឥតក្លែងក្លាយ គប្បីយើងមិនត្រូវមើលរំលង ដើម្បីឈ្វេងយល់ឫសកែវនៃវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ។
ទោះបីវិសាលភាពនៃភូមិសាស្ត្រ ជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ ហ្វូណន ដែលជាប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដំបូងបង្អស់ ត្រូវបានបាត់បង់យ៉ាងដំណំក៏ដោយ ការបង្កើតរដ្ឋទីជ័យនៅស.វទី៧ និងរដ្ឋថៃនៅ ស.វទី១៣-១៤ នៅលើដែនដីចាស់របស់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែជាពិសេសខ្មែរនៅតែរក្សាបាននូវ អធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួន ក្នុងឋានៈជាអរិយប្រទេសឯករាជ្យ និងមរតកវប្បធម៌បុរាណ ដោយបានបន្សល់ទុកបងប្អូនរួមឈាមជ័រ យ៉ាងច្រើនកុះករមិនគ្រាន់តែនៅថៃ លាវ វៀតណាមខាងត្បូងតែប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែនៅជ្រោយម៉ាឡាយូផងដែរ ដែលជាភាគមួយនៃហ្វ៊ូណន និងចក្រភពកម្ពុជទេស ។
គឺក្នុងករណីនេះហើយ ដែលព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ តែងតែរំឭកឲ្យដឹងថា ជនជាតិខ្មែរធ្លាប់តែថ្កើងថ្កាន ហើយទឹកដីខ្មែរធ្លាប់តែទូលំទូលាយអស្ចារ្យ ។ បើយោងតាមការកំណតហេតុចិន គួបផ្សំនឹងប្រភពសិលាចារឹក ជាពិសេស សិលាចារឹកហាន់ជ័យ នៅខេត្តកំពង់ចាម យើងអាចនិយាយបានថា ភូមិភាគខាងត្បូង និងកណ្តាលនៃប្រទេសថៃ បច្ចុប្បន្ន គឺស្ថិតក្នុងបង្គោលសីមានៃហ្វូ៊ណន យ៉ាងជាក់ច្បាស់ មុនការបង្កើតនៃរដ្ឋមន ឈ្មោះទ្វារវតី នៅលើទឹកដី ចាស់របស់ហ្វូ៊ណន ៕ (កែសម្រួលដោយ ៖ បុប្ផា)
ចែករំលែកព័តមាននេះ